Udar niedokrwienny mózgu – na czym polega?

Udar niedokrwienny mózgu, nazywany także zdarzeniem mózgowo-naczyniowym, jest stanem, w którym dochodzi do obumarcia części mózgu na skutek braku dopływu krwi do tkanek.Ten typ udaru stanowi około 80% wszystkich zdarzeń mózgowo-naczyniowych. W Polsce co roku nawet 60 tysięcy osób zapada na udar mózgu. W większości są to osoby po 65. roku życia, częściej mężczyźni.

Do udaru niedokrwiennego dochodzi na skutek niedrożności tętnicy zaopatrującej komórki mózgowe w krew. Dominującą przyczyną takich zwężeń jest miażdżyca, w przebiegu której dochodzi do stopniowe gromadzenia się blaszki miażdżycowej na ścianach tętnic. Jej ilość narasta, co zwęża światło tętnicy, ostatecznie prowadząc do całkowitego jej zablokowania. Inną przyczyną zablokowania tętnicy może być zator wywołany przez powstałą w sercu skrzepliną. Tego typu zatory powstają w skutek migotania przedsionków, a także u osób ze sztuczną zastawką serca i po zwale.

Objawy udaru niedokrwiennego

To, w jaki sposób objawia się udar, uzależnione jest od tego, które część mózgu ulegają uszkodzeniu. Jeżeli jest to niewielki obszar, objawy mogą być niemal niezauważalne. Jeśli jednak dochodzi do uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za istotne funkcje życiowe, następstwa mogą być naprawdę poważne. Do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia zwykle dochodzi nagle, często w sytuacjach stresowych lub po dużym wysiłku fizycznym. Udar rozpoczyna się gwałtownym i bardzo silnym bólem głowy.

Typowym ruchowym objawem udaru jest nagłe osłabienie mięśni twarzy, z charakterystycznym opadnięciem kącika ust. Towarzyszy temu niedowład kończyn – górnej, dolnej lub obu jednocześnie po tej samej stronie ciała. Uczucie odrętwienia z reguły dotyczy jednej strony ciała, zaś niedowład kończyny może być tak silny, że chory nie może wykonać żadnego ruchu. Przy udarze niedokrwiennym występują również zaburzenia widzenia, a także trudności z utrzymaniem równowagi – kłopoty w utrzymaniu pionowej postawy, chwiejny chód i brak koordynacji ruchowej.

Prócz zaburzeń narządów ruchu pojawiają się również zaburzenia mowy. Ma to związek z osłabieniem mięśni języka i gardła, przez co mowa staje się bełkotliwa, niewyraźna i trudna do zrozumienia. Ponadto chory może się krztusić w trakcie jedzenia i mieć problemy z przełykaniem pokarmów. Niedokrwienie pewnych obszarów mózgu może skutkować również zaburzeniami świadomości, w tym utratą pamięci o zdarzeniach poprzedzających atak udarowy,  dezorientacją czasowo-przestrzenną, zaburzeniami pamięci świeżej.

Występujące objawy mogą się nasilać z każdą godziną, choć istnieją przypadki, gdy w ciągu kilkunastu godzin symptomy częściowo lub całkowicie ustępują. Jeżeli ustąpią przez upływem 24 godzin, mówimy o tzw. przemijającym niedokrwieniu mózgu (ang. Transient Ischemic Attack, TIA). Wystąpienie TIA wymaga kontaktu ze specjalistą i wykonania badań diagnostycznych. Istnieje bowiem duże ryzyko, że w przyszłości może dość do pełnego udaru mózgu.

Umów wizytę u kardiologa

Jak wygląda diagnostyka udaru niedokrwiennego?

Diagnozę stawia się na podstawie występujących objawów oraz obrazu uzyskanego z rezonansu magnetycznego głowy lub tomografii komputerowej. Badania obrazowe pozwalają ocenić, jaki rodzaj udaru wystąpił u chorego – krwotoczny czy niedokrwienny – co ma znaczenie dla sposoby leczenia. Ważne jest również ustalenie, czy nie doszło do obrzęku mózgu lub innych zmian wymagających natychmiastowych działań leczniczych. Prócz badań obrazowych wykonuje się także badania krwi, echokardiografię oraz USG tętnic szyjnych, aby ustalić przyczynę udaru.

Podstawą leczenia w początkowej fazie jest zabezpieczenie wszystkich funkcji życiowych pacjenta, w tym m.in.: unormowanie ciśnienia tętniczego krwi, kontrola glikemii, unormowanie temperatury ciała, czy leczenie przeciwobrzękowe w przypadku wystąpienia obrzęku mózgu.

Leczenie i rehabilitacja

W przypadku udaru niedokrwiennego standardem w leczeniu jest podanie choremu leków trombolitycznych. Ich zadaniem jest rozpuszczenie skrzepu, który doprowadził do niedokrwienia mózgu. Zgodnie z zaleceniami powinno się je podać do 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów. Stosuje się również mechaniczną trombektomię, czyli zabieg mający na celu usunięcie skrzepliny z naczynia. Jej wykonanie jest zasadne w przypadku niedrożności dużych naczyń mózgowych lub tętnicy szyjnej, a dopuszczalny czas to 6 godzin od wystąpienia objawów.

Po zakończeniu leczenia szpitalnego chory powinien odbyć intensywną rehabilitację, której zakres uzależniony jest od stanu pacjenta. Może obejmować sesje logopedyczne, spotkania z fizjoterapeutą oraz rehabilitację psychologiczną. Regularne ćwiczenia wielu pacjentom pozwalają zachować sprawność ruchową i samodzielność w wykonywaniu codziennych czynności. U części chorych rehabilitacja powinna odbywać się w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych.

Udar mózgu – co robić, gdy wystąpią objawy?

W leczeniu udaru niedokrwiennego mózgu najważniejszy jest czas, ponieważ jest to stan zagrażający życiu i wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Ważne, by chory od razu trafił na oddział udarowy, gdzie pracują lekarze specjalizujący się w leczeniu chorych z udarem. W wyniku niedotlenienia komórki mózgowe obumierają. Im dłużej ten stan trwa, tym większe będą szkody. 

Szybkie podjęcie leczenia może znacząco ograniczyć skutki udaru lub całkowicie im zapobiec. Jeśli więc podejrzewamy u siebie udar lub zaobserwowaliśmy niepokojące objawy, należy jak najszybciej skontaktować się z pogotowiem ratunkowym. 

Profilaktyka udaru niedokrwiennego

Udar niedokrwienny najczęściej jest konsekwencją współwystępujących schorzeń – nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, cukrzycy, a także nadwagi i otyłości. Ważne jest zatem regularne kontrolowanie stanu zdrowia i podjęcie odpowiednich kroków zapobiegawczych.

Podstawą powinno być regularne kontrolowanie wartości ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ nadciśnienie jest jednym z głównych czynników ryzyka udarów. Istotny jest również optymalny poziom glukozy we krwi. Osoby chorujące na cukrzycę są bardziej narażone na wystąpienie udaru, dlatego glikemię należy stale kontrolować. W utrzymaniu cukru w normie pomocna będzie zdrowa i dobrze zbilansowana dieta, najlepiej pod okiem wykwalifikowanego dietetyka. Oprócz ograniczenia cukru warto zmniejszyć dzienne spożycie sodu, który łączony jest z występowaniem chorób układu sercowo-naczyniowego. Używki, takie jak alkohol i papierosy, nie są wskazane, dlatego należy je ograniczyć lub całkowicie z nich zrezygnować.

Osoby otyłe są bardziej narażone na wystąpienie udaru niedokrwiennego, dlatego konieczne jest obniżenie masy ciała i zmniejszenie obwodu pasa. Pomocna będzie wspomniana wcześniej modyfikacja diety, a także zwiększenie aktywności fizycznej. Regularne uprawianie sportu poprawia unormować ciśnienie tętnicze, przyspiesza metabolizm i ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej, a także uelastycznia naczynia krwionośne.