Na czym polega atopowe zapalenie skóry i kto najczęściej choruje?

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba alergiczna, przebiegająca z okresami nawrotów i remisji. Obecnie nie wiadomo, co wywołuje to schorzenie, jednak dermatolodzy wskazują na predyspozycje genetyczne jako główną przyczynę rozwoju AZS. Objawiają się one patologicznym funkcjonowaniem układu odpornościowego oraz nieprawidłowościami w budowie naskórka. U chorujących na atopowe zapalenie skóry układ immunologiczny wykazuje nadmierne reakcje na alergeny, które powszechnie występują w otoczeniu. W efekcie organizm produkuje większą ilość przeciwciał klasy IgE. Taka reakcja skutkuje zaburzonym funkcjonowaniem skóry, które objawia się świądem oraz silnym zaczerwienieniem.

Część lekarzy jest zdania, że przyczyną rozwoju AZS mogą być genetyczne uszkodzenia w budowie skóry, w wyniku których jest ona bardziej przepuszczalna dla alergenów. Nie bez znaczenia są także takie czynniki środowiskowe, jak: dieta, częsty kontakt z alergenami czy zanieczyszczenie środowiska. Długotrwały stres również może zaostrzać objawy AZS.

Objawy atopowego zapalenia skóry pojawiają się u niemowląt już w pierwszych miesiącach życia. Zachorowanie jest bardziej podobne, gdy rodzice są alergikami. Choroba rzadziej objawia się po osiągnięciu wieku dorosłego.

Objawy atopowego zapalenia skóry

W przypadku skóry atopowej działanie jej warstw ochronnych jest upośledzone w wyniku nieprawidłowego składu lipidów, co utrudnia zatrzymywanie wilgoci w naskórku i znacząco zmniejsza ochronę przez czynnikami zewnętrznymi. Charakterystycznym objawem AZS jest silny świąd , widoczne zaczerwienienie, a także złuszczanie się skóry. Dodatkowo na jej powierzchni pojawiają się grudki, wysypka i pęcherze, a także trudno gojące się ranki. Zmiany zapalne widoczne są przeważnie przy zgięciach stawowych (łokci i kolan), a także w okolicy twarzy i szyi. Zdarzają się także przypadki erytrodermii, gdy zmiany chorobowe obejmują cała powierzchnię skóry.

Charakter i nasilenie objawów choroby uzależnione są od wieku chorego. Wyróżnia się trzy fazy AZS:

• niemowlęcą (do 2. roku życia) - zmiany w postaci grudek, strupów i zmian wysiękowych występują na twarzy, owłosionej skórze głowy, a także tułowiu i kończynach,
• dziecięcą (od 3. do 11. roku życia) - zmiany chorobowe widoczne są głównie na zgięciach stawowych (kolana i łokcie), a także nadgarstkach i okolicach karku. Przybierają postać blaszek i grudek, zdarza się także łupież biały,
• młodzieżową i osób dorosłych (od 12. do 23. roku życia i dłużej) - objawy zbliżone są do tych z okresu dziecięcego, skóra staje się szorstka i zgrubiała.

Umów wizytę u dermatologa

Jak zdiagnozować atopowe zapalenie skóry?

Jeżeli zauważymy u siebie lub naszego dziecka wspomniane wcześniej objawy, powinniśmy się udać na konsultację do dermatologa lub alergologa, który sprawdzi, co jest ich przyczyną. Na wizytę do tych specjalistów można się zarejestrować w serwisie LekarzeBezKolejki.pl. Znajdziemy tam tysiące terminów do dermatologów i alergologów z całego kraju, także w ramach NFZ.

Już na podstawie samych objawów dermatolog może zdiagnozować chorobę. W tym celu posługuje się tzw. kryteriami Hanifina i Rajki, które dzielą się na mniejsze i większe.

Kryteria większe:

• swędzenie skóry,
• nawrotowy i przewlekły przebieg zmian chorobowych,
• charakterystyczne umiejscowienie zmian,
• atopia u chorego lub w wywiadzie rodzinnym.

Kryteria mniejsze:

• suchość skóry,
• błyskawiczne reakcje skórne,
• rybia łuska,
• podwyższony poziom przeciwciał IgE w surowicy,
• dodatni wynik alergicznych testów skórnych,
• rogowacenie przymieszkowe,
• nawracające zakażenia skórne,
• objawy choroby w okresie dziecięcym,
• zaostrzanie się objawów w sytuacjach stresowych,
• nietolerancje pokarmowe,
• powtarzające się zapalenia spojówek,
• rumień twarzy,
• efekt "polakierowanych paznokci",
• objaw Dennie-Morgana tj. fałd skórny poniżej dolnej powieki.

Jeżeli spełniamy przynajmniej trzy z większych kryteriów i trzy z mniejszych, lekarz może potwierdzić, że to atopowe zapalenie skóry. Alergiczny charakter AZS można potwierdzić za pomocą punktowych testów skórnych, które u dzieci wykonuje się po ukończeniu 4. roku życia. Jeżeli nie jest to możliwe, można wykonać badanie krwi z oznaczeniem poziomu przeciwciał IgE.

Metody leczenia AZS

Podstawą leczenia atopowego zapalenia skóry jest wyeliminowanie z otoczenia wszelkich czynników uczulających i zaostrzających chorobę, a także łagodzenie istniejących już stanów zapalnych skóry. Terapia wymaga od osoby chorej żelaznej konsekwencji i samozaparcia, w przeciwnym razie objawy będą stale nawracać.

Jeżeli na skórze widoczne są swędzące zmiany zapalne, dermatolog może zalecić stosowanie środków przeciwhistaminowych oraz glikokortykosteroidów w dawkach dopasowanych do stanu chorego. Jeżeli zmiany są bardzo rozległe, konieczne może być podawanie glikokortykosteroidów doustnie. Dodatkowo stosuje się antybiotykoterapię i leczenie grzybobójcze, jeżeli zmianom towarzyszy zakażenie. Leki immunosupresyjne stosuje się w przypadku łagodnych zmian.

Co robić, by objawy AZS się nie nasilały?

Aby objawy AZS nie nawracały, należy koniecznie zadbać o to, by wyeliminować z otoczenia wszystkie czynniki mogące nasilać objawy. Trzeba zatem:

• wykluczyć z diety produkty alergizujące,
• jeżeli to możliwe - unikać stresu,
• pamiętać o nawadnianiu organizmu poprzez picie około 2 litrów wody dziennie,
• zrezygnować ze stosowania kosmetyków zawierających w składzie silne detergenty,
• wybierać garderobę z lekkich i przewiewnych materiałów,
• prać ubrania i inne tkaniny z delikatnych płynach i proszkach do prania.

Pielęgnacja skóry atopowej

Chorzy na atopowe zapalenie skóry wiedzą, jak ważna jest odpowiednia pielęgnacja wrażliwej i skłonnej do podrażnień skóry. Trzeba ją regularnie nawilżać i natłuszczać, by nadmiernie się nie przesuszała i nie swędziała. Do tego celu stosuje się specjalistyczne kosmetyki - emolienty. Odbudowują one barierę ochronną naskórka, łagodzą zmiany zapalne skóry, redukują swędzenie i zaczerwienienie oraz poprawiają nawilżenie i elastyczność skóry. Stosuje się je w formie kremów, maści i emulsji, a także żeli pod prysznic i płynów do kąpieli.

Skutecznym sposobem oczyszczania skóry z martwego naskórna i innych zanieczyszczeń są kąpiele. Łagodzą swędzenie i przyspieszają gojenie stanów zapalnych, jednak nie mogą trwać zbyt długo (nie dłużej niż 15 minut), a temperatura wody nie może być zbyt wysoka (optymalna temperatura do 32-36°C). Do wody dodaje się preparaty natłuszczające, które zapobiegają utracie wilgoci z naskórka. Po wyjściu z wanny skórę należy delikatnie osuszyć ręcznikiem, przykładając go do skóry i unikając mocnego pocierania. Następnie bezzwłocznie nakładamy kosmetyk natłuszczający i, jeżeli to konieczne, miejscowo leki przeciwzapalne. Ewentualne wątpliwości dotyczące pielęgnacji skóry atopowej warto skonsultować z dermatologiem.