Prawidłowy rozwój dziecka – funkcje poznawcze

Zacznijmy od krótkiego wyjaśnienia, czym są funkcje poznawcze. Otóż określamy w ten sposób procesy służące nam do poznania rzeczywistości, przyswajania wiedzy oraz przetwarzania informacji, które do nas trafiają. Dzięki procesom poznawczym możemy także na nie odpowiednio zareagować, oceniać je, rozwiązywać problemy¹. W okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa kształtują się bardzo podstawowe funkcje poznawcze, jednak bez nich dziecko nie mogłoby nadal się rozwijać i przyswajać wiedzy.

Na jakim poziomie rozwoju są funkcje poznawcze u noworodka i niemowlęcia?

U dziecka w pierwszym miesiącu życia funkcje poznawcze są jeszcze bardzo słabo rozwinięte i obejmują:

• ogniskowania wzroku w odległości około 25 cm,
• odwracania się w kierunku bodźców wzrokowych,
• preferowanie ludzkiej twarzy, a także obiektów kontrastowych, kolorowych oraz wysokiego głosu².

Z biegiem kolejnych miesięcy u dziecka rozwijają się jednak kolejne funkcje poznawcze. Pomaga mu w tym zwłaszcza bliskość z rodzicami lub opiekunami, a także różne zabawy. Ważna jest baczna obserwacja dziecka, która pozwala wyłapać ewentualne nieprawidłowości.

Jak wygląda przebieg rozwoju procesów poznawczych? Przyjęło się, że u niemowlęcia, które rozwija się prawidłowo, w kolejnych miesiącach zauważalne są następujące postępy:

• w 2. miesiącu życia dziecko potrafi wodzić wzrokiem w poziomie,
• w 4. miesiącu życia zaczyna badać otoczenie, przyglądać się swoim dłoniom, przewidywać czynności, które mają ustalone pory,
• w 6. miesiącu życia potrafi uderzać o siebie przedmiotami, rozwiązywać problemy metodą prób i błędów, a także szukać upuszczonych przedmiotów,
• w 9. miesiące życia w dziecku na dobre budzi się mały badacz, który chce dobrze poznać twarz opiekuna oraz znaleźć schowane zabawki,
• w 12. miesiącu życia dziecko może już bawić się zabawkami uczącymi przyczyny i skutku (na przykład – gdy naciśnie przycisk, zabawka się zaświeci albo wyda dźwięk),
• w 18. miesiącu zaczyna rozumieć przeznaczenie przedmiotów codziennego użytku i naśladować ich używanie,
• w 24. miesiącu życia dziecko jest już gotowe na pierwsze udawane zabawy, na przykład pcha samochód, aby go uruchomić².

Jak wesprzeć rozwój dziecka i jego funkcji poznawczych?

Od okresu noworodkowego do momentu ukończenia przez malca 6 miesięcy warto dużo do niego mówić, zachowując jednocześnie bliskość, aby maluch mógł widzieć twarz i oczy. Już w tym wieku dobrze jest pokazywać maluszkowi książki z obrazkami, a czytając je, wczuć się w zawodowego lektora i zmieniać głos, w zależności od postaci. Kiedy dziecko wydaje się rozdrażnione, najlepiej zmienić formę aktywności, gdyż prawdopodobnie się nudzi^1,3.

W kolejnym półroczu należy już zapoznawać malca z kształtami i kolorami. Nie zaszkodzi także schować czasami zabawkę, aby miał szansę wypróbować swój talent odkrywcy. Można również wydawać mu proste polecenia, na przykład: weź zabawkę. W kolejnym roku życia polecenia mogą być bardziej złożone: weź zabawkę i włóż ją do kosza. Wymyślanie maluchowi takich prostych zadań zaabsorbuje jego uwagę i zapobiegnie rutynie, za którą dzieci raczej nie przepadają³.

Bibliografia:

1. Babies' Cognitive Development from 6-9 Months. https://www.healthyfamiliesbc.ca/home/articles/babies-cognitive-development-6-9-months Data dostępu: 14.08.2020.
2. Dosman C.F., Andrews D., Goulden K. J. (tłum. Dariusz Stencel ) Wiek występowania kamieni milowych we wczesnej ocenie rozwoju dziecka. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/98430,wiek-wystepowania-kamieni-milowych-we-wczesnej-ocenie-rozwoju-dziecka Data dostępu: 14.08.2020.
3. Ways to Encourage Cognitive Development. https://helpmegrowmn.org/HMG/HelpfulRes/Articles/WaysEncourageCognitiveDev/index.html Data dostępu: 14.08.2020.