Żyjemy w czasach narastającego problemu chorób dietozależnych. Obowiązujące normy żywienia są ustalane dla populacji, przeznaczone są więc dla osób zdrowych. W stanie choroby czy stresu normy te mogą nie odpowiadać na indywidualne zapotrzebowanie organizmu jednostki. Osoby tej samej płci, w tym samym wieku i stanie fizjologicznym, różnią się indywidualnym zapotrzebowaniem na poszczególne składniki pokarmowe i energię, a normy RDA nie uwzględniają predyspozycji genetycznych organizmu.

Gwałtowny rozwój genetyki sprawił, że współcześnie znamy geny i ich polimorfizmy odpowiadające za metabolizm składników żywieniowych, predyspozycje do zwiększonego łaknienia, skłonność do otyłości brzusznej, a nawet motywację i zaangażowanie w wykonywanie ćwiczeń fizycznych. Ustalenie swojego unikalnego profilu metabolicznego nie tylko pozwala na osiągnięcie idealnej sylwetki, dobrego samopoczucia i opóźnienie procesów starzenia, ale wydaje się szczególnie ważne w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym, które mają silny związek z dietą. 

Nutrigenomika i nutrigenetyka — na czym to polega?

Nutrigenomika to nauka, która zajmuje się badaniem tego jak składniki pokarmowe wpływają na ekspresję genów i przemiany metaboliczne, podkreślając istotną rolę wpływu składników pokarmowych na rozwój chorób cywilizacyjnych i stan zdrowia człowieka. Nutrigenetyka czerpie wiedzę z dziedziny epigenomiki. Epigenomika bada jak dieta oraz czynniki środowiskowe mogą wpływać na dokonywanie zmian w funkcjonowaniu naszych komórek, tkanek czy narządów. Niektóre czynniki środowiskowe czy składniki pokarmowe mogą na przykład aktywować geny, które normalnie pozostawałyby w uśpieniu, a ich aktywacja może prowadzić do choroby. 

Składniki pokarmowe, które mogą wpływać na ekspresję genów, nazywane są bioaktywnymi składnikami diety. Przykładem takiego składnika jest cynamon, od tysięcy lat używany w Azji do łagodzenia stanów zapalnych. W badaniu na grupie pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy nie zostali jeszcze objęci insulinoterapią, a którym podawano ekstrakt z cynamonu przez 4 miesiące, zaobserwowano, że pomiary stężenia glukozy na czczo uległy obniżeniu.

Nutrigenetyka z kolei zajmuje się szukaniem powiązań pomiędzy konkretnymi genami a występowaniem chorób dietozależnych takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe. Prowadzone w ramach nutrigenetyki analizy pozwalają ustalić, jak indywidualny profil genetyczny wpływa na reakcję organizmu na składniki pokarmowe.

Predyspozycje genetyczne do nadwagi i otyłości

W najnowszych badaniach wykazano, że ponad 600 genów ma powiązania z masą ciała i regulacją metabolizmu. Gen FTO, zwany genem otyłości, został odkryty ponad 20 lat temu, a badania potwierdziły wpływ jego polimorfizmów (polimorfizm oznacza, że w tej danej populacji ten sam gen może występować w różnych formach) na masę ciała, BMI czy zwiększone łaknienie.

Badania pozwalają na ustalenie tego, jakie ilości poszczególnych składników pokarmowych pacjent powinien spożywać, aby uzyskać i utrzymać idealną wagę. Dostarczają także informacji o produktach spożywczych, na które występuję nadwrażliwość lub nietolerancja, oraz o metabolizmie witamin i szkodliwych wolnych rodników.

Testy genetyczne

Badania polimorfizmów poszczególnych genów mogą być pomocne w ustaleniu odpowiedniej diety w chorobach kośćca, układu krążenia, w stanach zapalnych czy insulinooporności. W przyszłości wydaje się również, że użyteczne będzie indywidualne dobieranie leków na podstawie ustalonych w badaniach genetycznych, zdolności do absorpcji i metabolizmu poszczególnych środków farmakologicznych.

Obecnie najpopularniejsze badania diety DNA analizują geny wpływające na metabolizm węglowodanów, lipidów, kofeiny, laktozy, glutenu, witaminy D, a nawet alkoholu. Na popularności zyskują również testy pozwalające na ustalenie predyspozycji do poszczególnych form aktywności fizycznych, takich jak sporty wytrzymałościowe, szybkościowe czy siłowe (przykładem ACE czy ACTN3). Znane są już geny wpływające na naszą motywację do aktywności, potencjał siłowy czy wytrzymałościowy, a nawet polimorfizm odpowiadający za zwiększone ryzyko urazów ścięgna Achillesa. 

Kiedy wykonać badania nutrigenetyczne?

• jeśli chcemy uzyskać idealną wagę, a próby redukcji BMI nie przynoszą oczekiwanych rezultatów,
• gdy doskwiera nam złe samopoczucie o trudnej do ustalenia przyczynie i objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, ogólne osłabienie, problemy ze snem, objawy z układu pokarmowego — objawy te mogą wynikać z nietolerancji pokarmowych czy niedoborów,
• aby spowolnić procesy starzenia i wzmocnić odporność organizmu,
• w rodzinie występują choroby zależne od diety,
• zdiagnozowano u nas chorobę dietozależną,
• przed ciążą — co nie tylko pozwoli dobrać idealną dietę i zapobiegać np. problemom z metabolizmem kwasu foliowego, ale również zapobiec nadmiernemu przyrostowi wagi w ciąży,
• uprawiamy sport lub chcemy podjąć aktywność fizyczną, badania pomogą wybrać formę aktywności najbardziej kompatybilną z naszym organizmem,
• gdy chcemy ustalić źródło problemów z płodnością.

Badania można wykonać w każdym momencie, a ich wyniki pozostają aktualną wskazówką na całe życie, ponieważ nasze DNA pozostaje niezmienne. Do analizy potrzebna jest próbka krwi lub śliny, na pobór można udać się do dedykowanej placówki lub zamówić na wskazany przez nas adres zestaw do samodzielnego poboru – wyjaśnia specjalista z internetowej platformy badań genetycznych Zdrowegeny.pl Ceny wahają się od kilkuset złotych do kilku tysięcy, wszystko zależy od wybranego przez nas wariantu. Na rynku dostępna jest szeroka oferta badań diety DNA takich jak GENOdiagDIETA, Genodiet czy Nutrigenomix.