Zaćma – co to za choroba?

Zaćma (łac. cataracta) jest chorobą degeneracyjną oczu, prowadzącą do zmętnienia soczewki. Inna, rzadziej używana nazwa tego schorzenia to katarakta. Wśród osób po 55. roku życia zaćma jest dominującą przyczyną pogorszenia wzroku. W jaki sposób przebiega ta choroba? U zdrowych osób soczewka przepuszcza trafiająca do oka światła, załamując je pod takim kątem, by docierało do siatkówki oka. Tą drogą trafia przez nerw wzrokowy do mózgu. Jeżeli dojdzie do zamglenia soczewki, ilość światła docierającego do soczewki będzie niewystarczająca, przez co widziany obraz będzie nieostry. Obniżenie przejrzystości soczewki jest zjawiskiem fizjologicznym i rozciągniętym w czasie, jednak u części osób takie pogorszenie wzroku następuje nawet w ciągu paru miesięcy.

Różne typy zaćmy

Okuliści wskazują, że zaćma może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Zaćma wrodzona rozwija się już w okresie prenatalnym i przez pierwsze lata życia dziecka. Na jej rozwój wpływ mogą mieć pewne nieprawidłowości na poziomie chromosomalnym lub metabolicznym. Nie bez znaczenia jest też to, jakie ciężarna przyjmowała leki w trakcie ciąży (np. kortykosteroidy) i jakie choroby przeszła (np. różyczka, opryszczka, półpasiec, toksoplazmoza). Istnieje kilka typów zaćmy wrodzonej:

• zaćma warstwowa - jest najczęściej występującym typem zaćmy wrodzonej. Zmętnienie soczewki jej mniej wysycone w jej centrum, stąd widzenie upośledzone jest tylko częściowo,
• zaćma całkowita - zmętnieniu ulega cała soczewka, widzenie jest niemożliwe,
• zaćma jądrowa - zmętnienie soczewki następuje w jej centralnej części, przez co osoba chora ma kłopoty z widzeniem przy jasnym oświetleniu,
• zaćma błoniasta - przyczyną jest uszkodzenie torebki soczewki i wchłonięciu się jej mas,
• zaćma torebkowa przednia i tylna - zmętnienie następuje w przedniej lub tylnej torebce,
• zaćma biegunowa  - występuje w przedniej lub tylnej torebce i obejmuje przylegające masy soczewkowe.

Podział ten wygląda inaczej w przypadku zaćmy nabytej, który związany jest z postępem procesu chorobowego. Gdy zmętnienie obejmuje jedynie obwód soczewki, mówimy o zaćmie początkowej. Jeżeli zamglenie objęło całą soczewkę, jest to już zaćma zaawansowana. O zaćmie dojrzałej możemy mówić przy całkowitym zamgleniu soczewki. Stan, w którym soczewka wchłania wodę i pęcznieje określa się mianem zaćmy pęczniejącej. Jeżeli soczewka zaczyna ulegać stopniowemu upłynnieniu, co powoduje przesunięcie się jądra soczewki w dół, jest to zaćma przejrzała. Zaćma nabyta może rozwinąć się na skutek cukrzycy, niedoczynności przytarczyc, atopowego zapalenia skóry, czy różnych urazów i stanów zapalnych narządu wzroku.

Typowe objawy zaćmy

Zaćma wrodzona przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. U dzieci charakterystycznym symptomem jest biała źrenica. Ponadto maluchy mają tendencję do uciskania oczu piąstkami, widoczny może być zez oraz oczopląs.

Przebieg zaćmy nabytej jest zupełnie inny. Choroba rozwija się latami, zaś pierwszym dostrzegalnym objawem jest stopniowa utrata ostrości widzenia. Osobom noszącym okulary wydaje się, że szkła są brudne, ponieważ w polu widzenia zaczynają pojawiać się niewielkie punkty i plamy, a obraz staje się nieco zamazany i nieostry. Stan ten rodzi coraz częstszą potrzebę wymiany szkieł korekcyjnych na mocniejsze, jednak bez oczekiwanego rezultatu. Przy zaćmie barwy stają się mniej żywe i wyraziste, występuje też zjawisko olśnienia przy spoglądaniu na źródło światła i większa wrażliwość na światło. Wraz z postępem choroby coraz trudniej jest określać odległość różnych przedmiotów, a osoba chora zaczyna mieć kłopoty z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych czynności.

Czy można uniknąć zaćmy?

Obecnie medycyna nie zna sposobów, by zaćmie zapobiegać. Oczywiście należy dbać o oczy, unikając różnych czynników zewnętrznych i środowiskowych, jednak nie sposób określić, jaki mają one wpływ na rozwój choroby. Wszelkie zaburzenia widzenia należy skonsultować z okulistą, który przeprowadzi wywiad medyczny oraz odpowiednie badania, by postawić ostateczną diagnozę. Wizytę u tego specjalisty umówimy w serwisie LekarzeBezKolejki.pl, gdzie dostępnych są tysiące lekarzy z całego kraju.

Metody leczenia zaćmy

Istnieje tylko jedna, skuteczna metoda leczenia zaćmy – zabieg operacyjny. W trakcie zabiegu okulista wszczepia pacjentowi syntetyczną soczewkę. Wcześniej wykonuje się tzw. fakoemulsyfikację, czyli rozbicie zmętniałej soczewki, aby umożliwić wczepienie nowej. Zabieg jest bezpieczny i małoinwazyjny, dzięki czemu pacjenci jeszcze tego samego dnia wypisywani są do domu. Alternatywą dla tego rozwiązania są zabiegi z użyciem lasera femtosekundowego, choć na razie wykonywane w nielicznych placówkach medycznych.

Bywają przypadki, gdy operacja nie przynosi poprawy. Może do świadczyć o współwystępujących chorobach wzroku, takich jak brak nerwy wzrokowego, czy zwyrodnienie siatkówki.

Zalecenia po operacji zaćmy

Naturalnym jest, że bezpośrednio po zabiegu mogą wystąpić kłopoty z widzeniem. Nie powinno być to powodem do zmartwień, ponieważ dolegliwości te szybko ustępują. Pacjent powinien, zgodnie z zaleceniami okulisty, stosować krople antybiotykowe, aby uchronić wrażliwe oko przed możliwymi infekcjami. Podaje się też krople sterydowe, które działają immunosupresyjnie, przeciwalergicznie i zmniejszają stan zapalny. Konieczne jest też zakrapianie oczu preparatami zmniejszającymi ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, aby zapobiegać możliwym zmianom ciśnienia w oku.

Oczy należy chronić przed promieniowaniem słonecznym unikając słońca i nosząc okulary z filtrem. Intensywny wysiłek fizyczne nie jest wskazany przez kilka tygodni po zabiegu, należy też unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i schylania się.