Co to jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciężarnych (ang. gestational diabetes mellitus, w skrócie GDM) jest czasowym zaburzeniem gospodarki węglowodanowej, które objawia się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Mówimy o niej wówczas, gdy zostanie po raz pierwszy wykryta u kobiety, która wcześniej nie chorowała na cukrzycę. Cukrzycę ciążową diagnozuje się zwykle między 24. a 28. tygodniem ciąży, czyli w momencie, gdy przyszła mama wykonuje obowiązkowy test obciążenia glukozą. Skierowanie na badania otrzymuje się od ginekologa prowadzącego ciążę. W części przypadków (typ GDM1) wystarczy sama dieta oraz aktywność fizyczna, by osiągnąć prawidłowy poziom glikemii. Zdarza się jednak, że konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego w postaci insuliny (typ GDM2).

Przyczyny cukrzycy ciążowej

Jako główną przyczynę cukrzycy ciężarnych wskazuje się zwiększenie poziomu hormonów, takich jak: estrogen, progesteron, prolaktyna i laktogen łożyskowy, które są antagonistami insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę. Ich podwyższone stężenie może blokować działanie insuliny i obniżać wrażliwość organizmu na jej działanie, co przyczynia się do podwyższonego poziomu cukru we krwi. Cukrzyca ciążowa może być również niezdiagnozowaną wcześniej cukrzycą typu 1 lub 2. Szacuje się, że to blisko 10% przypadków cukrzycy ciążowej.

Istnieją pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko zachorowalności na cukrzycę ciążową. Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety, które zaszły w ciążę po ukończeniu 35. roku życia, a także te z nadwagą lub otyłe. Również nadciśnienie tętnicze może zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę ciążową. Jakie są pozostałe czynniki ryzyka?

• Urodzenie dziecka o masie większej niż 4 kg;
• Urodzenie więcej niż dwojga dzieci;
• Występowanie w rodzinie cukrzycy typu 2;
• Cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach;
• Urodzenie dziecka z wadą rozwojową;
• Zespół policystycznych jajników;
• Poronienie lub martwe urodzenie.

Objawy cukrzycy ciążowej

Problem z cukrzycą ciążową polega na tym, że nie powoduje żadnych objawów, które mogłyby zaniepokoić przyszłą mamę. Zmęczenie, uczucie pragnienia i suchości w ustach, częste wizyty w toalecie, zwiększenie masy ciała czy napady głodu można z łatwością wyjaśnić przebiegającą ciążą. Dlatego tak ważne są regularne badania w trakcie ciąży, które pozwalają zdiagnozować wszelkie anomalie.

Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie

Jeżeli kobieta należy do grupy ryzyka, już na początku ciąży powinna wykonać doustny test tolerancji glukozy (OGTT), czyli tzw. krzywą cukrową. W pozostałych przypadkach podczas pierwszej wizyty u ginekologa oznacza się stężenie glukozy we krwi na czczo. Jeśli wyniki są prawidłowe, test tolerancji glukozy wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Podczas badania krew pobiera się trzykrotnie - na czczo, po 1 godzinie i po 2 godzinach od spożycia roztworu z 75 g glukozy. Do badania pobiera się krew żylną.

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników 75 g OGTT¹:

• Glikemia na czczo: 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl),
• Glikemia w 1 h OGTT: ≥10 mmol/l (180 mg/dl),
• Glikemia w 2 h OGTT: 8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl).

Jeżeli uzyskane wyniki są powyżej dopuszczalnej normy, stwierdza się cukrzycę ciążową, która wymaga dalszego leczenia pod okiem ginekologa oraz diabetologa. W poszukiwaniu dobrego specjalisty warto skorzystać z serwisu LekarzeBezKolejki.pl. W szybki i łatwy sposób będziemy mogli umówić wizytę u lekarza, bez konieczności wychodzenia z domu. Serwisu oferuje zarówno wizyty na NFZ, jak i prywatne. 

Jak leczyć cukrzycę ciążową?

Leczenie cukrzycy ciążowej polega przede wszystkim na stosowaniu odpowiednio zbilansowanej diety, tzw. diety cukrzycowej dla kobiet w ciąży. Powinna dostarczać przynajmniej 1800 kcal (w przypadku ciąży bliźniaczek 2000-2200 kcal) oraz większą ilość białka, aby płód rozwijał się prawidłowo. Ważne jest także to, by kontrolować ilość dostarczanych węglowodanów oraz tłuszczów. Bardziej wartościowe będą węglowodany złożone oraz tłuszcze roślinne. Dietę powinien ułożyć dietetyk, który doskonale wie, jakich produktów należy unikać, a które są jak najbardziej wskazane i bezpieczne dla matki oraz rozwijającego się dziecka. Przy cukrzycy ciążowej istotna jest także aktywność fizyczna. Jeżeli ciąża przebiega prawidłowo i ginekolog nie widzi żadnych przeciwwskazań, ciężarna może uprawiać sport o umiarkowanej intensywności, dostosowany do swojego stanu oraz możliwości. Warto wziąć to pod uwagę, bowiem aktywność fizyczna pomaga kontrolować insulinooporność i poziom cukru we krwi.

Kobieta ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową powinna na bieżąco kontrolować poziom glikemii za pomocą glukometru. Jeżeli mimo stosowania diety i uprawiania sportu nie udaje się unormować poziomu cukru we krwi, konieczne może się okazać podawanie insuliny. O dalszym leczeniu w takich przypadkach decyduje diabetolog.

Cukrzyca ciążowa a powikłania

Nieleczona cukrzyca ciążowa niesie ze sobą poważne konsekwencje zarówno dla zdrowia kobiety, jak i płodu. Przy hiperglikemii nadmiarnowa glukoza przenika przez łożysko, w wyniku czego dochodzi do hiperglikemii płodu. Może to prowadzić do makrosomii (nadmierna masa płodu w stosunku do wieku płodowego) lub hipotrofii (zbyt mały płód względem wieku płodowego). Niekontrolowana cukrzyca zwiększa również ryzyko wad w obrębie układu kostnego, nerwowego, moczowo-płciowego, a także wad serca.  

U ciężarnej nieleczona cukrzyca ciążowa może przyczynić się do rozwoju nadciśnienia, infekcji dróg moczowych, a także wywołać stan przedrzucawkowy lub poronienie.

Czy da się wyleczyć cukrzycę ciążową?

W zdecydowanej większości przypadków objawy cukrzycy tego typu ustępują wraz z zakończeniem ciąży. U około 10% kobiet nadal się utrzymują, co wskazuje na niewykrytą wcześniej (tj. przed ciążą) cukrzycą typu 1. Co trzecia ciężarna chorująca na cukrzycę ciążową zachoruje na nią jeszcze raz podczas kolejnej ciąży.

Jeżeli kobieta nie należy do grupy ryzyka, a mimo to rozwinęła się u niej cukrzyca ciążowa, powinno być to potraktowane jako sygnał ostrzegawczy, że mogą istnieć czynniki genetyczne mające wpływ na rozwój cukrzycy typu 2 w przyszłości. Szacuje się, że w około 40% przypadków w ciągu kilkunastu lat rozwinie się cukrzyca typu 2².

<sub>1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017, https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf
2. Choroby wewnętrzne., Andrzej Szczeklik (red.), Jerzy Alkiewicz, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005</sub>