Zaparcia w ciąży — przyczyny

Zmiany hormonalne w organizmie kobiety w czasie ciąży oraz codzienne nawyki żywieniowe i aktywność fizyczna są związane z ryzykiem wystąpienia zaparć. Przyczyny, na które nie ma się wpływu to:

• hormon ciążowy — progesteron — spowalnia on perystaltykę jelit, czyli sprawia, że jelita pracują wolniej, ale dzięki temu organizm ma więcej czasu na wchłanianie składników odżywczych i wody ze spożywanej żywności, jest to naturalny mechanizm, ale jego konsekwencją mogą być zaparcia;
• rosnący płód — sprawia, że macica znacznie powiększa swoje wymiary i jelita muszą się do tego dopasować, ulegają ściśnięciu.

Modyfikowalne przyczyny zaparć w ciąży to:

• styl życia — dieta, nawodnienie i aktywność fizyczna — wiele kobiet w ciąży nie spożywa wystarczającej ilości błonnika, nie pije odpowiedniej ilości wody ani nie podejmuje aktywności fizycznej (oczywiście, jeżeli nie ma przeciwwskazań);
• przyjmowanie soli żelaza (może powodować zaparcia) - w ciąży zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, ale suplementowane powinno być tylko na zlecenie lekarza i na podstawie badań, więc warto rozważyć zmianę witamin ciążowych na te bez żelaza w składzie.

Zaparcia w ciąży — kiedy się pojawiają?

Zaparcia mogą pojawić się już nawet w 1. trymestrze ciąży, gdy poziom hormonów, w tym progesteronu, zaczyna wzrastać. Co więcej, wymioty które często w tym okresie występują, powodują, że organizm kobiety jest gorzej nawodniony, a to wpływa na osłabienie pracy jelit. Zdecydowanie częściej zaparcia zaczynają się od 2. trymestru i stają się najbardziej dokuczliwe w 3. trymestrze ciąży, gdy dziecko bardzo intensywnie rośnie. Jeżeli u kobiety problem z wypróżnieniem pojawił się pierwszy raz w okresie ciąży, po porodzie wszystko powinno wrócić do normy. 

Umów dogodny termin telewizyty u lekarza rodzinnego

Zaparcia w ciąży — objawy

Fizjologia działa tak, że wypróżnienie daje uczucie ulgi. Niestety, nie jest tak w przypadku zaparć, i jest to jeden z ich charakterystycznych objawów. Zaparcia są często bolesną dolegliwością podczas ciąży. Można je zdiagnozować, gdy:

• stolec oddawany jest tylko kilka razy w tygodniu (najbardziej prawidłowy rytm wypróżnień to 1-2 dziennie), dopuszczalne jest oddanie stolca raz na 2 dni, jeżeli nie występują przy tym dolegliwości;
• oddanie stolca wymaga wysiłku, a brzuch często jest wzdęty;
• stolec jest grudkowaty i twardy, co może sprawiać ból przy wypróżnieniu (bristolska skala uformowanie stolca).

Czy zaparcia w ciąży mogą zaszkodzić dziecku?

W związku z tym, że wypróżnianie podczas zaparć często wiąże się z parciem, może wywołać to obawy o zdrowie dziecka i np. strach przed wywołaniem porodu. Na szczęście nie trzeba się stresować, ponieważ zaparcie jest nieprzyjemne dla kobiety, ale nie zaszkodzi bezpośrednio dziecku. U kobiety ciężarnej, regularnie występujące zaparcia, przyczyniają się do powstania lub nasilenia hemoroidów.

Sposoby na zaparcia w ciąży

Jeżeli zaparcia są łagodne, często leczy się je z powodzeniem domowymi sposobami. Postępowaniem pierwszego wyboru jest:

Zmiana diety, aby dostarczała odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego (20-25 gramów). Jest to bardzo prosta porada żywieniowa i często bagatelizowana. Jednak już taka mała zmiana może poprawić codzienne funkcjonowanie kobiety w ciąży z zaparciami.

Uwaga! 

Jeżeli dieta kobiety była bardzo uboga w błonnik, jego ilość zwiększa się stopniowo. Nagłe zwiększenie błonnika może powodować wzdęcia i bóle brzucha, a bez odpowiedniej ilości wody, dodatkowo nasilać problem zaparć.

Przyjmowanie minimum 2 litrów płynów każdego dnia. Najlepszą opcją jest czysta woda. Warto zainstalować aplikację, która będzie przypominać o jej regularnym wypijaniu. Jeżeli jest problem z akceptacją wody, można robić lemoniady bez cukru. Do płynów zalicza się również koktajl czy zupę.

Jeżeli ciąża przebiega fizjologicznie i nie ma innych przeciwwskazań zdrowotnych, to bardzo wartościowe jest włączenie umiarkowanej aktywności fizycznej. Poprawia to pracę jelit. Ćwiczenia powinny być dostosowane do aktualnych możliwości i sprawiać przyjemność np. joga, spacer, pływanie.

Zaparcia w ciąży — co jeść?

Aby lepiej radzić sobie z zaparciami, warto bazować na diecie bogatoresztkowej. Produkty, które warto włączyć do jadłospisu to:

• pieczywo pełnoziarniste i grube kasze;
• warzywa i owoce do każdego posiłku (m.in. buraki, papryka, maliny, jabłka);
• siemię lniane;
• otręby i orzechy jako dodatek do owsianki/jogurtu/jaglanki;
• suszone śliwki/morele;
• rośliny strączkowe w formie past kanapkowych, dodatek do zup;
• produkty fermentowane (kefir, jogurt, kiszonki, kimchi);
• tłuszcze (masło, oliwa z oliwek);
• napoje: gazowana woda mineralna, woda kokosowa, herbata rumiankowa, herbata miętowa.

Zaparcia w ciąży — przykładowy dzień jadłospisu

• Na czczo: szklanka ciepłej wody, według preferencji z dodatkiem cytryny.
• Śniadanie: płatki owsiane z jogurtem, suszoną śliwką, nasionami chia i masłem migdałowym.
• II śniadanie: zielony koktajl na bazie wody kokosowej.
• Obiad: zupa krem z buraków z dodatkiem zielonej soczewicy, kurczak pieczony z mozzarellą i pomidorkami, surówka z marchewki i jabłka, kasza gryczana.
• Podwieczorek: budyń z siemienia lnianego z mlekiem kokosowym i mango.
• Kolacja: chleb pełnoziarnisty z pesto z natki pietruszki, czerwoną cebulą i serem cheddar.
• Między posiłkami: woda, herbata.

Leki na zaparcia w ciąży

Jeżeli zmiany w diecie i stylu życia nie przyniosą poprawy, można wspomóc się lekami i suplementami. Z preparatów dostępnych bez recepty bezpieczny będzie błonnik. Może sprawdzić się również laktuloza. Jest to syrop, który powoduje, że więcej wody zbiera się w jelitach, co wspomaga ich perystaltykę. Inną bezpieczną opcją są czopki glicerynowe. Jednak warto przed włączeniem jakiegokolwiek preparatu porozmawiać z lekarzem prowadzącym ciąże - specjalistą ginekologiem i upewnić się, że w danym przypadku może być stosowany. Jeżeli wszystkie wymienione metody nie przyniosą rezultatów, lekarz może zadecydować o włączeniu leków na receptę lub wykonaniu lewatywy.

Uwaga! 

Unikaj naturalnych sposobów na zaparcie jak olej rycynowy, jest on przeciwwskazany w ciąży.

Bibliografia:

1. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
2. Bradley, C. S., Kennedy, C. M., Turcea, A. M., Rao, S. S., & Nygaard, I. E. (2007). Constipation in pregnancy: prevalence, symptoms, and risk factors. Obstetrics & Gynecology, 110 (6), 1351-1357.
3. Szostak-Węgierek D. (2021). Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.

Autor