Biegunka — rodzaje

Ze względu na czas trwania biegunki wyróżnić można:

• biegunkę ostrą — jest to biegunka trwająca kilka dni maksymalnie 2 tygodnie;
• biegunkę przetrwałą, która trwa od 14 do 30 dni;
• biegunkę przewlekłą, trwającą powyżej miesiąca.

Czym innym jest nagła biegunka, która trwa kilka dni i ustępuje samoistnie, a czym innym jest ciągłe rozwolnienie, które trwa kilka tygodni i znacznie pogarsza jakość życia. Przy przedłużającym się rozwolnieniu należy bezzwłocznie udać się np. do lekarza rodzinnego celem dalszej diagnostyki. 

Dodatkowo wyróżniamy dwa typy biegunki w zależności od typu mikroorganizmów ją wywołujących:

• biegunka wirusowa — wywoływana przez wirusy, będące przyczyną większości biegunek w krajach rozwiniętych;
• biegunka bakteryjna — wywoływana przez bakterie patogenne, występuje zdecydowanie rzadziej, często zwana biegunką podróżnych.

Umów dogodny termin wizyty online u lekarza rodzinnego

Biegunka — przyczyny. Co wywołuje biegunkę?

Przyczyny rozwolnienia mogą być bardzo różne. Powody biegunki ostrej to m.in.:

• wirusy przenoszone drogą kropelkową (najczęstsza przyczyna);
• bakterie obecne w wodzie bądź pokarmach (rzadziej w Polsce);
• produkty metabolizmu bakterii;
• pierwotniaki (bardzo rzadko).

Od czego może być biegunka przewlekła? Wśród przyczyn wyróżnia się m.in.:

• nieswoiste zapalenia jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna);
• zespół jelita drażliwego;
• celiakię;
• choroby wątroby;
• nadwrażliwość pokarmową;
• pasożyty jelitowe;
• zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego;
• zespół krótkiego jelita;
• przetoki jelitowe;
• zewnątrzwydzielniczą niewydolność trzustki;
• niedobór enzymu laktazy, umożliwiającego trawienie produktów mlecznych zawierających laktozę;
• spożywanie niektórych produktów zawierających w dużych ilościach słodziki, np. erytrytol, ksylitol;
• rak jelita grubego.

Biegunka — objawy

Biegunka objawia się przede wszystkim wystąpieniem minimum 3 luźnych (wodnistych) stolców w ciągu ostatnich 24 godzin. Do objawów towarzyszących rozwolnieniu zalicza się m.in.:

• bóle i skurcze brzucha;
• brak apetytu;
• gorączkę, szczególnie jeśli biegunka jest spowodowana infekcją;
• osłabienie;
• nudności;
• wymioty;
• oznaki odwodnienia.

W przypadkach przedłużającej się biegunki, pojawienia się oznak odwodnienia lub w momencie wystąpienia dodatkowych objawów, takich jak np. krew w stolcu, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub gastroenterologiem. Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty z łatwością umówisz poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Biegunka — leczenie

Jak sobie radzić, kiedy pojawiają się bóle brzucha i rozwolnienie? W związku z tym, że biegunka ostra najczęściej ustępuje samoistnie, należy zadbać to prawidłowy poziom nawodnienia oraz odpowiednią podaż minerałów, aby zapobiec odwodnieniu organizmu. W tym celu można nabyć elektrolity do rozpuszczania w wodzie, dostępne w aptekach.

W przypadku biegunki po antybiotyku polecane są probiotyki, w celu uzupełnienia prawidłowej flory bakteryjnej. W aptekach dostępne są również preparaty przeciwbiegunkowe bez recepty, zawierające substancje takie jak loperamid (stosowany w przypadku ostrej i przewlekłej biegunki) czy nifuroksazyd (stosowany w przypadku biegunki bakteryjnej). W przypadku biegunki towarzyszącej niestrawności często stosuje się również węgiel aktywny.

Biegunka — co jeść?

Przy biegunce polecane są potrawy bogate w skrobię – ryż, kasze, makarony, produkty mączne. Dodatkowo warto jeść jabłka, banany oraz ugotowaną marchew. Zupy krem też będą dobrym posiłkiem przy biegunce. Spożywanie produktów zapierających może skrócić czas trwania biegunki.

Do domowych sposobów na biegunkę należy przede wszystkim picie dużej ilości płynów. Istotne jest także unikanie ciężkostrawnych, tłustych, ostrych potraw, jak również produktów rozluźniających stolec, takich jak suszone śliwki.

Jak zapobiec biegunce?

Aby zapobiec wystąpieniu biegunki, warto pamiętać o kilku kluczowych kwestiach. Bardzo ważna jest odpowiednia higiena rąk, które należy myć mydłem każdorazowo po skorzystaniu z łazienki oraz przed przygotowywaniem posiłków. Kluczowa jest również różnorodna dieta, bogata w błonnik, oraz mycie owoców i warzyw przed ich spożyciem. Dodatkowo należy pamiętać o piciu wody tylko ze sprawdzonych źródeł, aby ograniczyć ryzyko zakażenia.

Często zadawane pytania na temat biegunki

Pacjenci nieraz zadają pytania lekarzom lub farmaceutom na temat różnych dolegliwości. Tematy rozmów nieraz dotyczą właśnie biegunki. Poniżej kilka pytań, które pomogą rozwiać częste wątpliwości.

1. Ile trwa biegunka wirusowa u dorosłych? Ostra biegunka wirusowa trwa kilka dni, najczęściej ustępuje po 5.-7. dniach od pierwszych objawów.
2. Czy biegunka bakteryjna jest zaraźliwa? Biegunka bakteryjna przenosi się drogą fekalno-oralną i jest znacznie mniej zaraźliwa niż biegunka wirusowa.
3. Czym jest biegunka tłuszczowa, jak wygląda? Biegunka tłuszczowa jest wynikiem zaburzeń wchłaniania tłuszczy bądź ich trawienia. Z tego powodu ilość tłuszczów w kale jest zwiększona, a stolce mają połyskującą powierzchnię oraz charakteryzuje je wyjątkowo nieprzyjemny zapach.
4. Czy biegunka podczas okresu jest normalna? Kobiety często zwracają uwagę na występowanie biegunki przed lub w trakcie trwania miesiączki. Przyczyną wydaje się wzmożona kurczliwość macicy, która może mieć wpływ na przyspieszenie pasażu jelitowego.

Bibliografia

1. Wiercińska, M. (2021). Biegunka (rozwolnienie) - objawy, przyczyny, leczenie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka. (Dostęp: 05.2025).
2. Kuchar, E. (2017). Biegunka bakteryjna. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165078,biegunka-bakteryjna. (Dostęp: 05.2025).
3. (2023) Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. BIEGUNKA Zalecenia dietetyczne opracowane przez dietetyków. Dostępne na: .https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/biegunka-zalecenia-i-jadlospis2/. (Dostęp: 05.2025).

Autor