Nieswoiste zapalenie jelit — przyczyny 

Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ), obejmujące przede wszystkim chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, to przewlekłe schorzenia zapalne przewodu pokarmowego, których dokładna przyczyna wciąż nie została jednoznacznie określona. Wiadomo jednak, że na rozwój tych chorób wpływa wiele współdziałających czynników — zarówno genetycznych, środowiskowych, jak i immunologicznych. Duże znaczenie ma nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, który zamiast chronić organizm, atakuje własne tkanki jelitowe, wywołując przewlekły stan zapalny. Uważa się także, że zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej oraz przebyte infekcje mogą działać jako wyzwalacze choroby. Nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe — stres, niezdrowa dieta czy palenie tytoniu mogą sprzyjać wystąpieniu lub zaostrzeniu objawów. 

Sprawdź najbliższe dostępne terminy telewizyt u lekarza rodzinnego

Nieswoiste zapalenie jelit — rodzaje

Nieswoiste zapalenie jelit obejmuje dwie główne jednostki chorobowe: chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Choć obie należą do tej samej grupy schorzeń i mają przewlekły, zapalny charakter, różnią się lokalizacją zmian oraz przebiegiem klinicznym. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna może obejmować każdy odcinek przewodu pokarmowego (od jamy ustnej aż po odbytnicę), jednak najczęściej atakuje końcowy odcinek jelita cienkiego i początek jelita grubego. Zmiany zapalne w tej chorobie mają charakter odcinkowy i mogą obejmować całą grubość ściany jelita, co zwiększa ryzyko powikłań, takich jak przetoki czy zwężenia. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego ogranicza się do jelita grubego i odbytnicy. Stan zapalny obejmuje jedynie błonę śluzową i zwykle rozprzestrzenia się w sposób ciągły, zaczynając od odbytnicy. Choroba ta może prowadzić do biegunek z domieszką krwi, anemii oraz osłabienia. 

Mimo podobieństw, rozróżnienie między tymi dwiema chorobami jest kluczowe dla odpowiedniego leczenia i rokowania — skonsultuj się z gastroenterologiem w  razie niepokojących objawów.

Nieswoiste zapalenie jelit — objawy

Objawy nieswoistego zapalenia jelit mogą być różnorodne i zależą od rodzaju choroby oraz nasilenia stanu zapalnego. Zwykle pojawiają się okresowo, z naprzemiennymi fazami zaostrzeń i remisji. Wyróżniamy następujące objawy:

• biegunka — często przewlekła, niekiedy z domieszką krwi lub śluzu;
• bóle brzucha — najczęściej w dolnych partiach, nasilające się po jedzeniu;
• utrata masy ciała — spowodowana zaburzeniami wchłaniania i zmniejszonym apetytem;
• zmęczenie — wynik przewlekłego stanu zapalnego i niedoborów pokarmowych;
• gorączka — zwłaszcza w okresach zaostrzenia choroby;
• niedokrwistość — często rozwija się z powodu utraty krwi lub niedoboru żelaza;
• objawy pozajelitowe — mogą wystąpić m.in. zmiany skórne, bóle stawów, zapalenie oczu. 

Choć objawy NZJ są niespecyficzne, ich przewlekły charakter i nawroty powinny skłonić do konsultacji z lekarzem gastroenterologiem. Wczesna diagnoza pozwala na skuteczniejsze leczenie i kontrolę choroby.

Nieswoiste zapalenie jelit — metody leczenia

Leczenie NZJ ma na celu złagodzenie objawów, wyciszenie stanu zapalnego oraz zapobieganie nawrotom. Dobór terapii zależy od rodzaju choroby, jej lokalizacji i nasilenia. Stosuje się głównie leki przeciwzapalne, takie jak aminosalicylany, kortykosteroidy oraz leki immunosupresyjne, które hamują nadreaktywną odpowiedź układu odpornościowego. W cięższych przypadkach wprowadza się leczenie biologiczne, ukierunkowane na konkretne czynniki zapalne. W sytuacjach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektu lub pojawiają się powikłania, konieczna może być interwencja chirurgiczna, np. usunięcie zmienionego odcinka jelita. 

Ważnym elementem terapii jest również odpowiednio skomponowana dieta. Warto udać się do dietetyka klinicznego, który na podstawie wywiadu żywieniowego pomoże dobrać odpowiednią terapię żywieniową. Dzięki odpowiedniemu leczeniu i wprowadzeniu zaleceń dietetycznych wiele osób może prowadzić aktywne i komfortowe życie mimo przewlekłej choroby. 

Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty z łatwością umówisz poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia

1. Rawań, P., Radwan, K. (2016). Nieswoiste choroby zapalne jelit u osób w podeszłym wieku. Gastroenterologia Kliniczna, 8, 1, s. 27–35.
2. Szachta, P. (2018). Nieswoiste choroby zapalne jelit - czy probiotyki mają znaczenie? FOOD FORUM, 3(25), s. 16-25. 
3. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Nieswoiste choroby zapalne jelit. Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2024/09/zalecenia_dietetycy_choroby-zapalne-jelit.pdf. (Dostęp: 08.2025)

Autor