Choroba Leśniowskiego-Crohna – na czym polega?

Nieswoiste zapalenia jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) są przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego. Najczęściej diagnozowanym schorzeniem z tej grupy jest choroba Leśniowskiego-Crohna (łac. morbus Crohn), zwana też chorobą Crohna, w skrócie ChLC. Charakteryzuje się przewlekłym procesem zapalnym, który może zaatakować każdy odcinek przewodu pokarmowego - od jamy ustnej do odbytu. Przeważnie lokalizuje się go w końcowym odcinku jelita cienkiego (tzw. jelito kręte) lub początkowym odcinku jelita grubego. Zmiany w okolicy odbytu dotyczą blisko połowy chorych.

Choroba najczęściej występuje u osób między 16. a 25. życia, a częstość zachorowań u kobiet i mężczyzn jest porównywalna. Według szacunków w Polsce na ChLC choruje nawet 15 tysięcy osób.

Jakie są przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna?

Lekarze do tej pory nie poznali dokładnej przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna. Wskazuje się jednak na pewne mechanizmy, które mogą mieć znaczenie przy rozwoju tej choroby:

• predyspozycje genetyczne,
• nieprawidłowa budowa mikroflory bakteryjnej jelit,
• zaburzone funkcjonowanie odpowiedzi immunologicznej błony śluzowej.

Część specjalistów jest również zdania, że czynnikiem wyzwalającym rozwój choroby mogą być przebyte bakteryjne zakażenia układu pokarmowego, a także obfitująca w tłuszcze dieta i palenie tytoniu.

Charakterystyczne objawy choroby

Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji. To w jaki sposób przebiega ChLC uzależnione jest od tego, gdzie dokładnie znajduje się stan zapalny, a także od jego zaawansowania i rozległości. Nasilenie objawów waha się od łagodnego, przez umiarkowane, po ciężkie. Jeżeli stan zapalny objął docinek jelita krętego, choroba z początku może nie dawać żadnych objawów. Niekiedy pierwszym symptomem jest gorączka o nieznanej przyczynie, a także anemia. Z biegiem czasu pojawia się ból brzucha w prawym dole biodrowym, który dla pacjenta może być mylący, ponieważ podobnie objawia się ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Z bólem pojawiają się także przewlekłe biegunki, które utrudniają wchłanianie mikro- i makroelementów z pożywienia, co przyczynia się do powstania hipoproteinemii (niedoboru białka), niedoboru witamin (zwłaszcza B12) i minerałów oraz poważnych zaburzeń elektrolitowych.

W wyniku zaburzeń wchłaniania i częstych biegunek, przy zachorowaniu na ChLC obserwuje się u pacjentów znaczną utratę wagi. Niejednokrotnie zdarza się, że w kale obecna jest krew, co wskazuje na istnienie owrzodzeń w przewodzie pokarmowym. U części chorych zmiany pojawiają się także w okolicy odbytu w postaci ropni, szczelin odbytu czy przetok.

Istnieją pacjenci, którzy doświadczają również pozajelitowych objawów ChLC. Często są to bóle i obrzęki dużych stawów, różne powikłania skórne, stany zapalne spojówek lub tęczówek, czy też afty w jamie ustnej.

Jak zdiagnozować ChLC?

Diagnostyka choroby Leśniowskiego-Crohna obejmuje kilka rodzajów procedur, pomocnych w rozpoznaniu schorzenia. Podstawowym badaniem potwierdzającym rozpoznanie ChLC jest badanie endoskopowe, w trakcie którego pobiera się materiał do badania histopatologicznego. Gastroskopię wykonuje się, jeżeli objawy sugerują rozwój choroby w obrębie przełyku, żołądka lub dwunastnicy. Jeżeli zachodzi podejrzenie, że choroba rozwinęła się w obrębie jelita grubego lub końcowego odcinka jelita cienkiego, wykonuje się kolonoskopię.

Gastrolog może zlecić również wykonanie badania radiologicznego jelita grubego, które wykonuje się po podaniu środka kontrastowego. Skuteczna bywa również tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Pomocniczo wykonuje się także badania laboratoryjne. Białko C-reaktywne (CRP) pozwala odróżnić nieswoiste zapalne choroby jelit od innych schorzeń tych narządów. Użyteczne jest również miano przeciwciał ASCA i pANCA, które pozwalają różnicować ChLC od wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

Metody leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna polega przede wszystkim na zmniejszeniu stanu zapalnego, a także złagodzeniu tak uciążliwych dla pacjenta biegunek i bólu jamy brzusznej. Terapia ma charakter przewlekły i trwa właściwie całe życie. Pacjentów przeważnie leczy się glikokortykosteroidami, a także lekami przeciwzapalnymi i immunosupresyjnymi, które ograniczają niekorzystną odpowiedź immunologiczną jelit. Część pacjentów chorych na ChLC poddawana jest zabiegom chirurgicznym, gdy pojawiają się ropnie i przetoki, lub bardziej poważne zwężenia lub niedrożności jelit. Alternatywą dla standardowych metod leczenia jest tzw. leczenie biologiczne, będące nowoczesną metoda leczenia nieswoistych zapaleń jelit.

Choroba Leśniowskiego-Crohna a dieta

W leczeniu ChLC dieta ma niebagatelny wpływ na zdrowie osoby chorej. Niewłaściwe nawyki żywieniowe mogą przyczyniać się do zaostrzenia objawów. Do produktów, których należy unikać, zaliczają się posiłki zawierające duże ilości cukru oraz tłuszczów, zwłaszcza tych nasyconych.

Celem diety przy ChLC jest odciążenie chorych jelit. Dieta powinna być uboga w błonnik, cukry proste i tłuszcze nasycone, zaś bogata w białko oraz witaminy i składniki mineralne. Oznacza to, że niewskazane są np. surowe warzywa, które zawierają sporo błonnika. Warto również sprawdzić, czy nie mamy problemów z tolerancją laktozy w produktach mlecznych lub glutenu w produktach mącznych. Kwestię tę najlepiej przeanalizować ze swoim lekarzem prowadzącym lub dietetykiem. Zaburzenia wchłaniania i nawracające biegunki grożą różnymi niedoborami, dlatego osoby chore na ChLC często muszą się dodatkowo suplementować, oczywiście pod okiem lekarza. Zasadne może być przyjmowanie witamin z grupy B, w tym bardzo istotnej witaminy B12, a także witaminy D, jak również żelaza, cynku, czy kwasu foliowego.