Zespół jelita drażliwego – co to takiego?

Zespół jelita nadwrażliwego lub drażliwego (ang. irritable bowel syndrome - IBS) jest schorzeniem przewodu pokarmowego, które charakteryzuje się silnymi bólami brzucha oraz zaburzeniem rytmu wypróżnień, występującymi przez okres co najmniej 12 tygodni. Według szacunków nawet 20% ludności krajów rozwiniętych może cierpieć na IBS¹, przy czym problem ten częściej dotyka kobiet. Wynikać to może z prostego faktu – kobiety częściej odwiedzają lekarzy i są bardziej skłonne, by skonsultować takie dolegliwości z lekarzem rodzinnym lub gastroenerologiem. Najwięcej zachorowań diagnozuje się u ludności Europy oraz Ameryki północnej.  

Przyczyny zespołu jelita drażliwego

Przyczyny rozwoju tej choroby nie zostały do końca poznane. Zdaniem lekarzy jednym z czynników są zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej, co wpływa na nieprawidłowości w zakresie czucia trzewnego. Oznacza to, że jelita nieprawidłowo lub nadmiernie reagują na czynnik, na który nie powinny. Problem ten może wynikać ze skłonności genetycznych. Nie bez znaczenia jest także fakt, że IBS często diagnozuje się u osób z różnymi zaburzeniami psychoemocjonalnymi. Specjaliści jako przyczynę wskazują także specyficzne nawyki żywieniowe, jak również przebyte w przeszłości infekcje układu pokarmowego.

Zespół jelita drażliwego i jego objawy

Jeżeli od dłuższego czasu odczuwamy silne bóle brzucha, a nasz rytm wypróżnień jest zaburzony, lepiej zgłosić się do lekarza. Diagnostyka zespołu jelita drażliwego polega przede wszystkim na wykluczeniu chorób, które mogą dawać podobne objawy, jak: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwór jelita. Pomocne w rozpoznaniu są tzw. Kryteria Rzymskie III, według których z IBS mamy do czynienia wówczas, gdy nawracający ból lub dyskomfort utrzymują się przez co najmniej 3 dni w miesiącu, przez okres 12 tygodniu i wiąże się z:

• odczuwalną poprawą po wypróżnieniu,
• początkiem dolegliwości związanym ze zmianą częstości wypróżnień,
• początkiem dolegliwości związanym ze zmianą konsystencji stolca.

Dodatkowo w diagnostyce IBS wykonuje się takie badania, jak: morfologia krwi, OB, test wodorowy, badanie moczu i kału.

Chorzy przeważnie skarżą się na skurczowe i ostre bóle brzucha, wzdęcia, uczucie przelewania w brzuchu, a także nadmierne gazy i odbijanie. Często występującym symptomem jest zgaga oraz nudności i wymioty. W wyniku tych dolegliwości osoba z IBS może odczuwać silne zmęczenie i bóle głowy.

Wyróżnia się dwie postaci IBS - z przewagą biegunek (ang. diarrhoea predominant IBS – D-IBS) lub dominacją zaparć (ang. constipation predominant IBS – C-IBS). Zdarzają się także przypadki postaci mieszanej. Częściej diagnozuje się tę pierwszą (biegunkową), która objawia się bólem brzucha o zmiennej intensywności oraz licznymi stolcami o małej objętości. Dolegliwości te zwykle nasilają się po posiłku. IBS z przewagą zaparć objawia się zmniejszoną częstością wypróżnień. Stolec oddawany jest z wysiłkiem, zaś po fakcie chory może mieć uczucie niepełnego wypróżnienia.

Jeżeli przy wskazanych wcześniej objawach dodatkowo występują krwiste stolce, spadek masy ciała, gorączka lub niedokrwistość, należy bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub gastroenterologiem. Może się bowiem okazać, że przyczyną jest zupełnie inne i groźne dla naszego zdrowia schorzenie.

Wizytę u lekarza najszybciej zamówimy w serwisie LekarzeBezKolejki.pl. W bazie dostępni są specjaliści z całej Polski, którzy oferują zarówno wizyty prywatne, jak i w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Czy można wyleczyć IBS?

Całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego właściwie nie jest możliwe. Jedynym rozwiązaniem jest nauczyć się żyć z chorobą i robić wszystko, by objawy były jak najmniej dokuczliwe. Warto więc wyeliminować z diety te produkty, które wywołują uciążliwe objawy. Dotyczy to przede wszystkim produktów zawierających słodziki, których słaba wchłanialność nasila i wywołuje biegunki. Należy również unikać surowych warzyw i owoców, nadmiernego spożycia tłuszczów oraz kofeiny. Posiłki powinny być lekkostrawne i nie podrażniać żołądka. Zaleca się, by spożywać w ciągu dnia kilka małych posiłków bogatych w włókno pokarmowe (błonnik).

Szukając sposobów na leczenie zespołu jelita drażliwego utworzono tzw. dietę FODMAP (and. fermentabe oligisaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols), zalecaną osobom z IBS. Opiera się ona na produktach zawierających małe ilości fermentujących węglowodanów (laktozy, fruktozy, fruktanów) oraz alkoholi polihydroksylowych (sorbitolu, mannitolu, maltitolu, ksylitolu). Wykazano bowiem, że te substancje nasilają objawy IBS. Dieta składa się z dwóch etapów. W pierwszym całkowicie eliminuje się na 6-8 tygodni wszystkie produkty zawierające duże ilości FODMAP. W drugim etapie, gdy objawy IBS ustąpią, dietę należy powoli rozszerzać o wycofane wcześnie produkty. Szczegóły diety najlepiej omówić z wykwalifikowanym dietetykiem, który dodatkowo ułoży przystępny i prosty w przygotowaniu jadłospis.

_{1. P. Nehring, B. Mrozikiewicz-Rakowska, P. Krasnodębski, W. Karnafel, Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę, Przegląd Gastroenterologiczny 2011, https://www.researchgate.net/profile/Piotr_Nehring/publication/266852909_Irritable_bowel_syndrome_-_A_new_approach_to_aetiopathogenesis/links/543d49b60cf25d6b1ad7700d/Irritable-bowel-syndrome-A-new-approach-to-aetiopathogenesis.pdf}