Na czym polega cukrzyca typu 1?

Cukrzyca insulinozależna, zwana też cukrzycą typu 1, to choroba o charakterze przewlekłym. Zapadają na nią osoby młode, większość zachorowań diagnozuje się u chorych jeszcze przed 30. rokiem życia, głównie u dzieci i młodzieży między 10. a 14. rokiem życia.

Cukrzyca insulinozależna jest chorobą autoimmunologiczną. Wraz z jej przebiegiem organizm produkuje przeciwciała, które systematycznie niszczą komórki β trzustki. Rezultatem tego jest utrata przez trzustkę zdolności do produkcji i wydzielania insuliny. Brak dostępu do insuliny sprawia, że organizm nie ma możliwości efektywnie metabolizować przyjmowanych węglowodanów. Prowadzi to do znaczne podwyższenia poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii.

Czynniki wpływające na rozwój cukrzycy typu 1

Lekarze nie znają dokładnych przyczyn rozwoju cukrzycy insulinozależnej. Zdaniem specjalistów przyczyną mogą być pewne predyspozycje genetyczne. Zauważono bowiem, że w przypadku osób ze skłonnością do chorób autoimmunologicznych istnieje duże prawdopodobieństwo zachorowania na kolejną chorobą o takim podłożu, na przykład cukrzycę typu 1. Niektórzy lekarz uważają też, że czynnikiem wyzwalającym cukrzycę insulinozależną mogą być niektóre zakażenia wirusowe, przyczyniające się do uszkodzenia komórek trzustki.

Umów wizytę u diabetologa

Jak objawia się cukrzyca insulinozależna?

Cukrzyca typu 1 objawia się w sposób nagły, a towarzyszące jej objawy nie są trudne do rozpoznania. Charakterystycznym symptomem jest uczucie ciągłego pragnienia, w efekcie którego chory potrafi wypić nawet kilka litrów wody dziennie. Skutkiem tego nadmiernego spożywania wody jest bardzo częste oddawanie moczu. Przy cukrzycy typu 1 osoba chora czuje się bardzo senna i stale przemęczona, widoczny jest znaczny spadek wagi. Warto też zwrócić uwagę na specyficzny oddech, który ma nieprzyjemny zapach acetonu.

O rozwoju cukrzycy insulinozależnej świadczą także wyniki badań laboratoryjnych. Poziom insuliny we krwi jest znacznie obniżony, bliski zera. W przypadku badań moczu obecne są ciała ketonowe oraz glukoza.

Proces diagnostyczny cukrzycy insulinozależnej

Zaobserwowanie u siebie lub bliskiej osoby objawów cukrzycy powinno być bodźcem do wizyty u lekarza rodzinnego. Na podstawie opisu objawów może on skierować nas na szereg badań - moczu oraz krwi - które będą podstawą do dalszej diagnostyki i ewentualnego skierowania do diabetologa.

• Stężenie glukozy na czczo - to badanie należy wykonać na czczo. Osoba badana nie powinna spożywać posiłków i pić innych napojów niż woda przez co najmniej 8 godzin przed planowanym badaniem. Gdy wynik jest równy lub powyżej 126 mg/dl, stwierdza się cukrzycę.
• Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) - podobnie, jak w poprzednim przykładzie, to badanie również wykonuje się na czczo. Najpierw pobierana jest pacjentowi krew, aby oznaczyć poziom glukozy. Następnie pacjent musi wypić 75 g glukozy rozpuszczonej uprzednio w 300 ml wody. Po 120 minutach od jej spożycia ponownie pobiera się krew do badania. Wynik równy lub powyżej 200 mg/dl oznacza cukrzycę.
• Przygodny test glukozy - w odróżnieniu od poprzednich, to badanie można wykonać po posiłku. Jednak w tym przypadku cukrzycę rozpoznaje się wtedy, gdy poziom cukru jest wyższy lub równy 200 mg/dl, a wcześnie wystąpiły objawy cukrzycy lub wynik ten powtórzył się w dwóch niezależnych pomiarach.
• Glukoza w moczu - podstawą do stwierdzenia cukrzycy jest cukier w moczu powyżej 1,8 g/dl.
• Ciała ketonowe w moczu - ich obecność w moczu może być symptomem cukrzycy.

Jeżeli uzyskane wyniki są niejednoznaczne, diabetolog może zlecić dalsze badania. Wykonuje się testy na obecność przeciwciał anty-GAD oraz peptydu C. Te pierwsze odpowiedzialne są za niszczenie komórek trzustki. Peptyd C należy zaś do łańcucha insuliny. Jego brak świadczy o tym, że insulina nie jest produkowana, co potwierdza diagnozę cukrzycy typu 1.

Jakie są metody leczenia cukrzycy typu 1?

W leczeniu cukrzycy insulinozależnej istotne jest to, aby utrzymać w granicach normy poziom glukozy. Cukrzyca typu 1 to choroba przewlekła, zatem przyjmowanie insuliny trwa przez całe życie. Chory aplikuje ją sobie za pomocą strzykawek lub wygodniejszych penów insulinowych. Alternatywą jest pompa insulinowa, która umożliwia choremu wygodne i precyzyjne dawkowanie insuliny, co sprawdza się zwłaszcza u młodszych pacjentów.

Aby leczenie było skuteczne, insulina musi być podawana w dawkach uzależnionych od wrażliwości na insulinę, masy ciała, diety, czy poziomu aktywności fizycznej. Na początku leczenia dawkę ustali diabetolog, jednak z czasem chory intuicyjnie będzie wiedział ile leku potrzebuje. W leczeniu kluczową rolę odgrywa konsekwencja i sumienność, co pozwala unikać groźnych incydentów hipoglikemicznych.

Cukrzyca typu 1 a zalecenia dietetyczne

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną - organizm nie radzi sobie z metabolizowaniem cukrów. Dlatego tak ważne jest ścisłe przestrzeganie diety, aby utrzymać poziom glukozy w ryzach i wiedzieć, jakie dawki insuliny są potrzebne. Diabetycy powinni unikać żywności o wysokim indeksie glikemicznym (IG), ponieważ tego typu produkty przyczyniają się do gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Trzeba także zwrócić uwagę na to, jakie węglowodany obecne są w naszej diecie. Cukry proste, obecne w produktach, takich jak: miód, owoce, dosładzana żywność przetworzona gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi. Alternatywą dla nich są produkty bogate w węglowodany złożone, które ułatwiają zrównoważenie poziomu cukru po posiłku.

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby zapotrzebowanie na energię było pokrywane w 45% do 60% przez węglowodany (te o niskim IG i bogate w błonnik), 15% do 20% przez białko i 30% do 35% przez tłuszcze¹. Trzeba więc dokładnie sprawdzać składy kupowanych przez nas produktów. W ten sposób unikniemy spożywania produktów wysokoprzetworzonych i przesłodzonych. Jeżeli mamy trudności z ułożeniem odpowiedniego jadłospisu, warto zwrócić się o pomoc do wykwalifikowanego dietetyka, który ułoży plan posiłków zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

Oczywiście dieta to tylko część sukcesu, istotna jest również regularna aktywność fizyczna, która jest bardzo ważnym elementem terapii. Regularne treningi sprzyjają kontroli glikemii i ułatwiają utrzymanie prawidłowej masy ciała.

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017”,  https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf

Autor