Czym jest nadczynność tarczycy?

Nadczynność tarczycy jest jednym z częściej występujących zaburzeń tego gruczołu. Charakteryzuje się zbyt dużą produkcją hormonów tarczycowych - trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny - w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Hormony te oddziałują na większość tkanek w organizmie i biorą udział w wielu przemianach metabolicznych. Stan, w którym dochodzi do nadmiaru hormonów tarczycy w organizmie, określa się mianem tyreotoksykozy. Dotyczy około 1-2% polskiej populacji, głównie kobiet między 20. a 40. rokiem życia. Choroba może przyjmować formę jawną (gdy objawy są widoczne i mocno odczuwalne) lub utajoną (gdy poziom hormonów jest nieznacznie podwyższony, a objawy mało odczuwalne). Leczeniem nadczynności tarczycy zajmuje się specjalista od hormonów - endokrynolog.

Przyczyny nadczynności tarczycy

Nie sposób wskazać jednej przyczyny rozwoju tej choroby, gdyż może być ich wiele. Najczęstszym czynnikiem wyzwalającym jest choroba Gravesa-Basedowa, która odpowiada za blisko 60% przypadków nadczynności. Ma ona charakter autoimmunologiczny, w organizmie pojawiają przeciwciała anty-TSHR (TRAb), które pobudzają receptory tarczycy do wzmożonej pracy i wydzielania hormonów. Innym istotnym czynnikiem może być wole toksyczne (guzkowe lub rozlane), nadczynny guzek tarczycy, podostre zapalenie tarczycy czy nowotwory złośliwe gruczołu tarczowego. Choroba może się rozwinąć także na skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy lub w wyniku zaburzeń hormonalnych w trakcie i po ciąży. Powodem mogą być także leki o dużej zawartości jodu lub preparaty tarczycy.

Umów wizytę u endokrynologa

Umów wizytę u endokrynologa

Jak objawia się nadczynność tarczycy?

Nasilenie towarzyszących objawów pozwala ocenić stopień nadczynności. Nadmiar hormonów tarczowych prowadzi do hipermetabolizmu, co mocno odbija się na działaniu układu nerwowego oraz sercowo-naczyniowego. Do charakterystycznych objawów nadczynności tarczycy zalicza się:

• permanentne uczucie gorąca,
• nadmierną potliwość,
• drżenie rąk,
• osłabienie siły mięśniowej,
• utratę masy ciała, mimo zwiększonego apetytu,
• rozdrażnienie, nerwowość, uczucie niepokoju,
• przyspieszoną czynność serca, uczucie "kołatania",
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
• pogorszoną kondycję włosów i paznokci,
• podwójne widzenie, zaczerwienienie powiek i spojówek, wytrzeszcz oczu.

Jeżeli od pewnego czasu dokuczają nam któreś z powyższych objawów, powinniśmy się zgłosić na konsultację do endokrynologa. Lepiej z tym nie zwlekać, dlatego warto umówić wizytę za pośrednictwem serwisu LekarzeBezKolejki.pl. W bazie dostępnych są setki specjalistów, którzy przyjmują pacjentów zarówno prywatnie, jak i w ramach NFZ.

Badania i diagnostyka

Podobnie, jak przy diagnozowaniu niedoczynności tarczycy, tak i tutaj podstawą są badania diagnostyczne obejmujące oznaczenie poziomu TSH oraz wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4). Zwykle najpierw oznacza się stężenie TSH, a gdy wynik jest nieprawidłowy, dopiero wówczas wykonuje się pomiar FT3 i FT4. O nadczynności mówimy wówczas, gdy TSH ma wartość poniżej dopuszczalnej normy, a FT4 i/lub FT3 są podwyższone. Oznaczenie poziomu przeciwciał tarczycowych w surowicy (anty-TSHR) jest pomocne przy diagnozowaniu choroby Gravesa-Basedova, która jest jedną z przyczyn niedoczynności tarczycy.

Normy stężenia TSH:  0,27–4,2 µU/ml
Normy stężenia TSH dla kobiet w ciąży

• I trymestr: od 0,1 do 2,5 mIU/l
• II trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l
• III trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l

Normy stężenia wolnych hormonów tarczycy

• FT3: 2,00 – 4,40 pg/ml
• FT4: 0,93 – 1,70 ng/dl

Normy stężenia przeciwciał przeciwko receptorom TSH (TRAb): <1 IU/l

Aby określić dokładną przyczynę schorzenia, endokrynolog może również zrobić badanie USG tarczycy, które pozwala stwierdzić ewentualne zmiany ogniskowe w tarczycy. W niektórych przypadkach wykonuje się także biopsję aspiracyjną cienkoigłową oraz scyntygrafię tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy

Metoda leczenia nadczynności tarczycy ustalana jest indywidualnie przez endokrynologa, na podstawie stopnia nasilenia objawów, przyczyn choroby, wieku pacjenta, a także współistniejących chorób. Ma ono na celu osiągnięcie stanu eutyreozy, tzw. prawidłowych wartości hormonów tarczycowych. Terapię zwykle rozpoczyna się od podania leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków), które hamują syntezę tyroksyny.

Inną metodą jest doustne leczenie jodem promieniotwórczym, który powoduje powolne i nieodwracalnego niszczenie komórek tarczycy, które aktywnie wychwytują jod z krwi. Efekt osiąga się dopiero po kilku miesiącach. Terapii nie stosuje się u kobiet ciężarnych ani karmiących piersią. 

W przypadku podejrzenia lub rozpoznania raka tarczycy wykonuje się strumektomię, czyli operację usunięcia tarczycy. W efekcie u pacjenta występuje niedoczynność tarczycy, która wymaga stałego leczenia preparatami tyroksyny.

Nadczynność tarczycy a ciąża

Przyszłe mamy chorujące na nadczynność tarczycy powinny być się pod stałą kontrolą endokrynologa. Nieleczona nadczynność może być fatalna w skutkach i prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu, a także przełomu tarczycowego podczas porodu. Niestety objawy choroby w okresie ciąży są trudne do rozpoznania, gdyż część z nich występuje także przy prawidłowym przebiegu ciąży. 

Autor