Nadczynność kory nadnerczy — przyczyny

Nadczynność kory nadnerczy może być pierwotna lub wtórna. Przyczyna pierwotnej nadczynności zlokalizowana jest bezpośrednio w nadnerczach w postaci guza nadnerczy, który zaburza produkcję hormonalną. Może ona zostać wywołana również przez rozrost makroguzkowy albo mikroguzkowy nadnerczy. Rozrost makroguzkowy związany jest z nadmierną pobudliwością tych gruczołów na bodźce, skutkując zwiększoną produkcją hormonów. Rozrost mikroguzkowy z kolei jest chorobą genetyczną i prowadzi do przerostu kory nadnerczy.

Wtórna nadczynność kory nadnerczy wywołana jest przez nadmierną produkcję hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przez guza przysadki mózgowej. Hormon ten stymuluje następnie korę nadnerczy do zwiększania wytwarzania kortyzolu. Nadmiar kortyzolu w organizmie wywołany właśnie w ten sposób nazywany jest chorobą Cushinga.

Sprawdź dostępne terminy telewizyt u lekarza medycyny ogólnej

Nadczynność kory nadnerczy — objawy

Nadczynność kory nadnerczy powoduje nadmierne wydzielanie hormonów: androgenów, aldosteronu i glikokortykosteroidów. Ich zbyt duży poziom oddziałuje negatywnie na organizm, a każdy z nich w zbyt dużej ilości może dawać różne objawy.

Nadczynność kory nadnerczy — objawy hiperandrogenizmu

Hiperandrogenizm jest związany ze zbyt dużą ilością androgenów, czyli hormonów płciowych odpowiedzialnych za rozwój cech męskich, w tym narządów płciowych, ale również cech wtórnych, takich jak budowa sylwetki, owłosienie czy głos. Hormony te nie są obce również w organizmach kobiet, jednak występują w nich w warunkach fizjologicznych w znacznie mniejszej ilości.

Najczęstszymi objawami hiperandrogenizmu w nadczynności kory nadnerczy jest hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie ciała, w szczególności na klatce piersiowej, na plecach, brodzie oraz nad górną wargą. Przy znacznie zwiększonej ilości androgenów u kobiet może również dojść do wzrostu masy mięśniowej, obniżenia głosu, wypadania włosów, trądziku, ale także zmniejszenia piersi i powiększenia łechtaczki.

Nadczynność kory nadnerczy — objawy hiperaldosteronizmu

Hiperaldosteronizm jest zwiększoną ilością aldosteronu w organizmie. Jego nadmiar prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego, często opornego na standardowe leczenie. Wartości ciśnienia przyjmują zazwyczaj wartości >160/100 mmHG i nie zmniejszają się po przyjęciu leków hipotensyjnych. Poza wysokimi wartościami ciśnienia, hiperaldosteronizm może również objawiać się osłabieniem mięśni, wzmożonym pragnieniem, skurczami mięśni oraz zwiększoną ilością oddawanych płynów.

Nadczynność kory nadnerczy — objawy hiperkortyzolemii (Zespół Cushinga)

Nadczynność kory nadnerczy, w której mamy do czynienia ze zwiększoną ilością glikokortykosteroidów, głównie kortyzolu (hiperkortyzolemia), nazywana jest również Zespołem Cushinga. Związany jest on z występowaniem charakterystycznych objawów, takich jak:

• otyłość brzuszna ze szczupłymi kończynami,
• występowanie czerwonych rozstępów na skórze,
• zaniki mięśniowe,
• trądzik,
• hirsutyzm (nadmierne owłosienie),
• charakterystyczne “księżycowate” rysy twarzy z zaczerwienioną twarzą i skróconą szyją.

Nadczynność kory nadnerczy — Zespół Cushinga, a Choroba Cushinga

Nadczynność kory nadnerczy często łączy się z takimi pojęciami jak “Zespół Cushinga” i “Choroba Cushinga”. Należy jednak mieć na uwadze, że są to dwie odrębne jednostki chorobowe. Zespół Cushinga spowodowany jest nadmierną ilością glikokortykosteroidów w organizmie, których przyczyną może być nadczynność kory nadnerczy, ale również na przykład przewlekłe stosowanie leków z tej grupy. Z kolei Choroba Cushinga jest to guz przysadki mózgowej powodujący nadmierne wydzielanie hormonu ACTH pobudzającego korę nadnerczy do pracy, wywołując tym samym jej nadczynność.

Nadczynność kory nadnerczy — diagnostyka

Nadczynność kory nadnerczy nie jest prosta w rozpoznaniu. Badaniami pomocnymi w jej diagnostyce są podstawowe badania, takie jak morfologia krwi, pomiar cukru, czy badanie profilu lipidowego, który może być zaburzony przez hormony. Kolejnymi badaniami, mogącymi pomóc w rozpoznaniu choroby są badania hormonalne, określające stężenie hormonów kory nadnerczy we krwi.

Badania hormonalne w zależności od przebiegu choroby mogą być różne, a należą do nich między innymi: dobowe wydalanie kortyzolu w moczu, stężenie kortyzolu w surowicy krwi lub ślinie, stężenie ACTH w surowicy, stężenie testosteronu.

Badania hormonalne powinny zostać zlecone i interpretowane przez lekarza. Podejrzewając u siebie nadczynność kory nadnerczy należy udać się do swojego lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, albo endokrynologa.

Lekarzy w Twojej okolicy znajdziesz na stronie LekarzeBezKolejki.pl.

Nadczynność kory nadnerczy — leczenie

Nadczynność kory nadnerczy może mieć różne formy leczenia w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Koniecznym może okazać się operacja chirurgiczna polegająca na wycięciu jednego lub obu nadnerczy. W przypadku Choroby Cushinga leczenie polega na operacji guza przysadki. Poza leczeniem operacyjnym, które jest leczeniem pierwszego rzutu, stosowane jest leczenie objawowe, w szczególności leczenie nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń profilu lipidowego.

Bibliografia

1. Bednarczuk, T., Bednarek-Papierska, L., Płaczkiewicz-Jankowska, E., Kasperlik-Załuska, A. A. (2024). Zespół Cushinga. Medycyna praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.11.2. (Data dostępu: 05.2025)
2. Zgliczyński, W., Płaczkiewicz-Jankowska, E. (2024). Choroba Cushinga. Medycyna praktyczna.  Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.8.4.3. (Data dostępu 05.2025)
3. Newell-Price, J. (2008). Cushing’s syndrome. Clinical Medicine, 8:204-8.

Autor