Czym jest hiperandrogenizm?

Hormony androgenowe występują fizjologicznie nie tylko u mężczyzn, ale także u kobiet, oczywiście w dużo mniejszych ilościach. Należy do nich m.in. testosteron, który spełnia ważne funkcje w organizmie, odpowiadając między innymi za:

• wtórne męskie cechy płciowe (zarost, niski głos, budowa ciała),
• rozwój i funkcjonowanie męskich narządów rozrodczych,
• popęd seksualny.

W sytuacji, w której stężenie androgenów jest za wysokie, mówimy o hiperandrogenizmie, co u kobiet może prowadzić do maskulinizacji (wirylizacji), czyli rozwoju cech typowych dla mężczyzn.

Umów się do lekarza rodzinnego

Objawy hiperandrogenizmu

Ponieważ hormony androgenowe odpowiadają za męskie cechy płciowe, ich zbyt wysoki poziom u kobiet prowadzi do wirylizacji, objawiającej się:

• hirsutyzmem – występowaniem włosów w miejscach, w których fizjologicznie nie powinno ich być (brodawki sutkowe, klatka piersiowa, broda),
• trądzikiem,
• obniżeniem głosu,
• zaburzeniem libido,
• nieregularnym miesiączkowaniem,
• brakiem owulacji,
• powiększeniem łechtaczki.

Kobiety z wysokim poziomem androgenów są bardziej narażone na wystąpienie chorób metabolicznych, takich jak insulinooporność czy hipercholesterolemia. U mężczyzn nadmiar hormonów androgenowych prowadzi najczęściej do łysienia typu androgenowego oraz trądziku.

Jeżeli obserwujesz u siebie wyżej wymienione objawy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza!

Przyczyny hiperandrogenizmu

Nadmierna produkcja androgenów może wynikać z rozmaitych schorzeń lub stanowić skutek uboczny przyjmowanych leków. W niektórych przypadkach stwierdza się hiperandrogenizm idiopatyczny (bez określonej przyczyny).

Najczęstsze przyczyny hiperandrogenizmu to:

• guzy w obrębie nadnerczy i jajników,
• zespół Cushinga,
• PCOS – zespół policystycznych jajników,
• stosowanie leków takich jak danazol czy fenytoina,
• hiperprolaktynemia,
• menopauza,
• stosowanie sterydów anabolicznych.

Diagnostyka hiperandrogenizmu

Rozpoznanie hiperandrogenizmu polega przede wszystkim na dobrze przeprowadzonym wywiadzie, na podstawie którego decyduje się o dalszym kierunku badań. W przypadku podejrzenia zespołu PCOS (zespołu wielotorbielowatych jajników) oznacza się poziom testosteronu i androstendionu. Lekarz może również zlecić oznaczenie 17-hydroksyprogesteronu oraz DHEAS (siarczanu dehydroepianoandrosteronu), w celu oceny pracy nadnerczy.

Badania hormonalne wykonuje się na czczo, w godzinach porannych. Należy uwzględnić również fazę cyklu oraz stosowane leki. Oznaczenie hormonów androgenowych bez przygotowania, o dowolnej porze dnia lub w trakcie stosowania antykoncepcji jest niemiarodajne.

Leczenie hiperandrogenizmu

Wybór metody leczenia zależy od przyczyny, która powoduje hiperandrogenizm. W przypadku współistniejącej insulinooponorści oraz otyłości kluczowe znaczenie będzie miało obniżenie masy ciała, włączenie odpowiedniej diety oraz wysiłku fizycznego. 

Jeżeli hiperandrogenizm wywołany jest guzami czynnymi hormonalnie, konieczne jest chirurgiczne usunięcie tkanki. W leczeniu farmakologicznym zastosowanie znajdują środki z grupy hormonalnych leków antykoncepcyjnych, leki o działaniu antyandrogenowym oraz glikokortykosteroidy (w przypadku nadczynności kory nadnerczy).

Niezależnie od przyczyny wystąpienia hiperandrogenizmu, każdy przypadek powinien być indywidualnie rozpatrzony przez lekarza pierwszego kontaktu, a następnie przez lekarzy specjalistów (endokrynologa, ginekologa, internisty), w celu ustalenia skutecznej metody leczenia.
Wizytę u wybranego lekarza lub specjalisty zarezerwujesz wygodnie bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Dieta w hiperandrogenizmie

Oprócz leczenia farmakologicznego warto zadbać o sposób odżywiania, który ma niebagatelny wpływ na stan zdrowia, także w przypadku zaburzeń hormonalnych.

Niski indeks glikemiczny (IG)

Jedną z przyczyn hiperandrogenizmu jest insulinooporność, gdyż wysoki poziom insuliny stymuluje wydzielanie androgenów. Rozwiązaniem jest stosowanie diety o niskim indeksie glikemicznym, która zmniejsza ryzyko wahań stężenia glukozy we krwi. Polega ona m.in. na:

• ograniczeniu spożycia produktów wysoko przetworzonych o wysokiej zawartości cukrów prostych i tłuszczów nasyconych - słodkich przekąsek, fastfoodów, słodzonych napojów gazowanych,
• zwiększeniu spożycia warzyw oraz innych produktów spożywczych bogatych w błonnik (pełnoziarniste produkty zbożowe, kasze, brązowy ryż);
• dostarczaniu białka, węglowodanów i tłuszczów w odpowiednich proporcjach;
• spożywaniu posiłków o kaloryczności dopasowanej do zapotrzebowania organizmu,
• dbaniu o regularne pory posiłków.

Ważną wskazówką jest także właściwe przygotowanie posiłków. Mocno rozgotowane lub rozdrobione produkty żywnościowe mają wyższy indeks glikemiczny. Dlatego zamiast ziemniaczanego purée lepiej ugotować ziemniaki w mundurkach, makaron przygotować al dente (na ząb), a warzywa i owoce spożywać surowe lub zblanszowane.

Dieta przeciwzapalna

Warto zrezygnować z wysoko przetworzonego jedzenia, cukrów prostych i tłuszczów trans. Poprawi to nie tylko wygląd cery, ale wspomoże organizm w powrocie do homeostazy i zmniejszy objawy podwyższonego poziomu androgenów.

W hiperandrogenizmie wskazana jest dieta bogata w warzywa, szczególnie strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca) i zielonoliściaste (szpinak, jarmuż, rukola), a także produkty zawierające kwasy omega-3, takie jak tłuste ryby, olej lniany, tran.

Jeżeli masz problem ze zmianą dotychczasowych nawyków żywieniowych lub nowa dieta jest mało atrakcyjna, skorzystaj z porady dietetyka, który pomoże opracować indywidualny jadłospis tak, by jedzenie nie było przykrym obowiązkiem, lecz przyjemnością.