Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza

Aby zrozumieć przyczyny zespołu Cushinga, konieczne jest zaznajomienie się z mechanizmem działania nadnerczy, odpowiedzialnych za produkcję glikokortykosteroidów (GKS). Cały proces rozpoczyna się od produkcji kortykoliberyny przez podwzgórze, która stymuluje przysadkę mózgową do wydzielania adrenokortykotropiny (ACTH). Ta z kolei pobudza nadnercza do uwalniania kortyzolu, zaliczanego do GKS. Układ ten ulega samoregulacji poprzez ujemne sprzężenie zwrotne. W ten sposób w zdrowym organizmie panuje równowaga hormonalna, której zaburzenie niesie ze sobą poważne konsekwencje.

Przyczyny zespołu Cushinga

Zespół Cushinga można podzielić na endogenny zależny i niezależny od ACTH oraz egzogenny. Zespół endogenny zależny od ACTH wynika najczęściej z guza przysadki wydzielającego ten hormon. Rzadziej mamy do czynienia z guzami pozaprzysadkowymi, wydzielającymi ACTH lub kortykoliberynę, np. w raku drobnokomórkowym płuca. Nadmiar ACTH nadmiernie stymuluje nadnercza i podwyższa stężenie kortyzolu powyżej normy. Endogenny zespół Cushinga niezależny od ACTH to najczęściej guz nadnerczy, produkujący kortyzol. W niektórych przypadkach wydzielać może także androgeny.

U pacjentów stosujących przewlekle wyższe dawki glikokortykosteroidów, dochodzić może do rozwoju egzogennego (polekowego) zespołu Cushinga, np. podczas terapii reumatoidalnego zapalenia stawów.

Umów wizytę u endokrynologa

Objawy zespołu Cushinga

Zespół Cushinga charakteryzuje się szeregiem objawów specyficznych dla tego schorzenia. Zaliczamy do nich:

• nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, karku (tzw. bawoli kark), twarzy oraz nad obojczykami, przy jednoczesnym zaniku mięśni kończyn;
• zaczerwienienie związane ze ścieńczeniem skóry i rozszerzeniem naczyń krwionośnych;
• szerokie, czerwone lub sine rozstępy;
• problemy z cerą;
• nadmierne owłosienie u kobiet;
• skłonności do siniaków i obrzęków;
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego u kobiet, impotencja u mężczyzn;
• podwyższone łaknienie;
• częste infekcje.

Dodatkowo, zespół Cushinga związany jest z współwystępowaniem wielu innych schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca czy choroba wrzodowa. Rośnie również ryzyko osteoporozy i zwiększa się tendencja do złamań kości. Często diagnozowane są zaburzenia psychiczne, m.in. depresja lub zaburzenia funkcji poznawczych.

Diagnostyka zespołu Cushinga

Niepokojące objawy typowe dla zespołu Cushinga są podstawą do skierowania pacjenta do lekarza endokrynologa. Dostępne terminy u wybranego specjalisty możesz sprawdzić za pośrednictwem portalu LekarzeBezKolejki.pl, który umożliwia umówienie wizyty bez konieczności wychodzenia z domu.

Najpierw przeprowadzany jest szczegółowy wywiad z pacjentem, w celu ustalenia wszystkich dokuczających mu objawów oraz zweryfikowania, czy stosował on wcześniej (lub stosuje obecnie) terapię z użyciem glikokortykosteroidów. Pamiętajmy, że wpływ mogą mieć wszystkie rodzaje preparatów, także te aplikowane zewnętrznie na skórę. Następnie zlecane są badania hormonalne układu podwzgórze-przysadka-nadnercza:

• weryfikacja dobowego rytmu wydzielania kortyzolu - u zdrowej osoby w godzinach wieczornych (między 23.00-24.00) jego poziom jest najniższy; oznaczenie wymaga pobrania surowicy lub śliny;
• test wydalania wolnego kortyzolu z moczem - zaleca się wykonanie trzech dobowych zbiórek moczu;
• test nocnego hamowania deksametazonem - polega na doustnym podaniu 1 mg deksametazonu w godzinach wieczornych i oznaczeniu kortyzolu następnego dnia na czczo - niedostateczne zmniejszenie jego stężenia oznacza wynik nieprawidłowy.

Po potwierdzeniu hiperkortyzolemii, endokrynolog kieruje pacjenta na tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, w celu ustalenia przyczyny powstałych zaburzeń. Często wykonywane są dodatkowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia, profil lipidowy, czy oznaczenie poziomu glukozy we krwi.

Leczenie zespołu Cushinga

Leczenie zespołu Cushinga zależy od przyczyny wystąpienia choroby. W przypadku zdiagnozowania guza, konieczny jest zabieg operacyjny. Dodatkowo, konieczne jest leczenie chorób współistniejących, np. nadciśnienia tętniczego. Niezależnie od podjętej interwencji, konieczna jest regularna kontrola stanu zdrowia pacjenta w poradni endokrynologicznej.

Autor