Glikokortykosteroidy – co to?

Glikokortykosteroidy (GKS) stanowią jeden z elementów grupy leków przeciwzapalnych. Charakteryzują się silnym działaniem, a stosowane są m.in. u astmatyków. Różnorodne postaci leków umożliwiają podawanie glikokortykosteroidów w formie preparatów doustnych (wykorzystywanych wyłącznie w astmie o ciężkim przebiegu) lub jako wziewy.

Niektóre GKS, np. hydrokortyzon, są hormonami produkowanymi w organizmie człowieka.

Umów się do lekarza rodzinnego

Mechanizm działania glikokortykosteroidów

Aktywność przeciwzapalną glikokortykosteroidy zawdzięczają złożonemu mechanizmowi działania. Istnieje bowiem mechanizm genomowy oraz niegenomowy działania GKS. 

Glikokortykosteroidy są chętnie wykorzystywane w lecznictwie, gdyż wykazują działanie przeciwzapalne, immunosupresyjne, przeciwuczuleniowe, przeciwobrzękowe, a także działają diabetogennie (nasilją proces glikogenogenezy i glukoneogenezy), antyproliferacyjnie, zwiększają wydalanie jonów wapnia i potasu z organizmu, a zatrzymują jony sodowe, wpływają na pracę gonad oraz zwiększają liczbę trombocytów.

Glikokortykosteroidy wziewne

Wziewna droga podania jest preferowanym sposobem podawania glikokortykosteroidów. Substancje te stosuje się zarówno w inhalacjach, jak i preparatach donosowych. Wśród glikokortykosteroidów wziewnych wyróżnia się:

• beklometazon,
• budezonid,
• flutykazon,
• cyklezonid.

Glikokortykosteroidy wziewne są stosowane w:

• astmie - szczególnie w sytuacji gdy są już stosowane leki rozszerzające oskrzela w monoterapii lub z kromonami;
• alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia potencjalnych efektów ubocznych, należy po podaniu wziewnym glikokortykosteroidów przepłukać dokładnie jamę ustną.

Glikokortykosteroidy doustne

Do glikokortykosteroidów stosowanych doustnie zalicza się substancje takie jak np.: 

• deksametazon,
• prednizon,
• prednizolon.

Znajdują one zastosowanie w trudnych do leczenia postaciach astmy. Stosuje się je w szczególnych przypadkach, gdyż podanie doustne niesie za sobą wiele potencjalnych działań niepożądanych.

Schorzenia, w których stosuje się glikokortykosteroidy

Istnieje wiele wskazań medycznych, w których sięga się po glikokortykosteroidy z uwagi na ich silne działanie przeciwzapalne. Leki te stosuje się m.in. w leczeniu:

• astmy oskrzelowej;
• przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa i innych alergii,
• ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok przynosowych,
• choroby Addisona,
• kolagenozy,
• choroby Leśniowskiego-Crohna,
• zespołu nefrotycznego,
• chorób zapalnych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów.

Terapia glikokortykosteroidami powinna zostać przepisana przez lekarza podczas wizyty u lekarza rodzinnego, internisty czy pulmonologa. Stosowanie preparatów z GKS niesie za sobą pewne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, dlatego należy stosować się do zaleceń lekarskich w celu zminimalizowania ryzyka ich pojawienia się.

Wizytę u wybranego specjalisty umówisz z łatwością i bez konieczności wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Glikokortykosteroidy – działania niepożądane

Podczas terapii glikokortykosteroidami należy liczyć się z ryzykiem pojawienia się skutków ubocznych. Do działań niepożądanych stosowania GKS zalicza się m.in.:

• nadkażenia - zarówno bakteryjne, jak i grzybicze;
• jatrogenny zespół Cushinga;
• osteoporozę;
• cukrzycę;
• problemy skórne - rozstępy, upośledzone gojenie się ran itp.;
• jaskrę i/lub zaćmę;
• zaostrzenie objawów chorobowych u pacjentów zmagających się z chorobą wrzodową;
• zakrzepicę.

Podczas przewlekłego stosowania GKS lub wysokich dawek leków, nie należy odstawiać preparatów nagle. Grozi to bowiem wystąpieniem niewydolności kory nadnerczy.

Przeciwwskazania do stosowania glikokortykosteroidów

Istnieje szereg przeciwwskazań do stosowania GKS. Nie powinny sięgać po nie kobiety w ciąży, a także pacjenci zmagający się z zespołem Cushinga. Ostra choroba zakaźna, stan po operacji, choroba wrzodowa, cukrzyca oraz nadciśnienie to kolejne sytuacje, w których glikokortykosteroidy są przeciwwskazane. Również pacjenci mający problemy ze wzrokiem (zaćma, jaskra), zaburzenia psychiczne (psychozy), osteoporozę lub miastenię muszą zrezygnować z preparatów zawierających GKS.

Bibliografia:

1. Korbut, R. (2012). Farmakologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 428-432 ; 511-513.
2. https://podyplomie.pl/medycyna/27045,donosowe-glikokortykosteroidy-w-leczeniu-ostrego-zapalenia-blony-sluzowej-nosa-i-zatok-przynosowych

Autor