Jak działa tarczyca?

Tarczyca to dla naszego organizmu niezwykle ważny gruczoł dokrewny. Położona jest w przedniej części szyi, na wysokości tchawicy. Główną jej funkcją jest produkcja i uwalnianie do krwi hormonów -  trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) oraz kalcytoniny - które aktywują i przyspieszają procesy metaboliczne wielu narządów i tkanek.

Praca tarczycy jest kontrolowana przez podwzgórze i przysadkę na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Gdy poziom hormonów tarczycowych jest zbyt niski, podwzgórze zaczyna wydzielać hormon TRH, który następnie stymuluje przysadkę mózgową do produkcji tyreotropiny (TSH). Ta, uwolniona do krwi dociera do tarczycy i nasila jej aktywność hormonalną. Działa to także w odwrotnym kierunku - gdy tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów, podwzgórze i przysadka hamują wydzielanie TSH i TSH, co spowalnia pracę tarczycy.

Co jest przyczyną niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń tego gruczołu. To stan, w którym produkuje ona zbyt mało tyroksyny, co wpływa na zachodzenie niekorzystnych zmian hormonalnych w całym organizmie. Główną przyczyną jest przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli choroba Hashimoto. Powodem może być także usunięcie tego gruczołu z przyczyn medycznych. Niedoczynność może być również skutkiem:

• leczenia jodem promieniotwórczym,
• poporodowego lub podostrego zapalenia tarczycy,
• przyjmowania niektórych leków (np. amidoranu, leków tyreostatycznych),
• przebiegu chorób przysadki.

Szacuje się, że niedoczynność tarczycy dotyczy nawet 5% dorosłych kobiet, które chorują pięć razy częściej niż mężczyźni. Częstość zachorowań rośnie wraz z wiekiem, jednak niejednokrotnie diagnozę stawia się już u dzieci i młodzieży. Diagnozowaniem i leczeniem chorób tarczycy, w tym niedoczynności tego gruczołu, zajmuje się endokrynolog.

W zależności od przyczyny niedoczynności, wyróżnia się trzy jej typy:

• niedoczynność pierwotna - spowodowana jest uszkodzeniem gruczołu w wyniku zapalenia tarczycy, leczenia jodem promieniotwórczym, stosowania leków lub jego usunięcia;
• niedoczynność wtórna – wynikająca z niedoboru TSH wydzielanego przez przysadkę;
• niedoczynność trzeciorzędowa - spowodowana niedoborem TRH wydzielanej przez podwzgórze.

Umów wizytę u endokrynologa

Objawy niedoczynności tarczycy

Objawy niedoczynności tarczycy mają zróżnicowany charakter i natężenie, przez co często są bagatelizowane lub uznawane za objaw innych schorzeń. Jeżeli więc zaobserwowaliśmy u siebie pewne niepokojące symptomy, warto skonsultować je z lekarzem rodzinnym lub endokrynologiem. Najszybciej na wizytę zapiszemy się za pośrednictwem serwisu LekarzeBezKolejki.pl. Możemy wybrać termin wizyty w ramach NFZ lub w gabinecie prywatnym.

Do najczęstszych objawów niedoczynności tarczycy zalicza się:

• permanentne uczucie chłodu, zwłaszcza stóp i dłoni,
• zwiększenie masy ciała przy braku zmian w diecie,
• ciągłe uczucie zmęczenia i osłabienia, 
• senność i problemy z wysypianiem się,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• suchość skóry i nadmierne jej rogowacenie, zwłaszcza na łokciach i kolanach,
• pogorszona kondycja włosów i paznokci,
• nieregularne cykle miesiączkowe,
• zwiększona skłonność do obrzęków,
• problemy z zaparciami,
• stany depresyjne.

Badania na tarczycę

Pierwsze symptomy warto skonsultować z lekarzem rodzinnym, który skieruje nas na podstawowe badania diagnostyczne. Przede wszystkim należy oznaczyć poziom TSH, a także wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4). Jeżeli istnieje podejrzenie choroby Hashimoto, warto również sprawdzić poziom przeciwciał tarczycowych (anty-TPO i anty-TG). Poniżej znajdują się normy dla poszczególnych hormonów i przeciwciał. Trzeba pamiętać, że normy różnią się w zależności od przyjętej metodologii w danym laboratorium analitycznym. Odbierając wyniki otrzymamy także podane przez laboratorium normy.

Normy stężenia TSH:  0,27–4,2 µU/ml

Normy stężenia TSH dla kobiet w ciąży

• I trymestr: od 0,1 do 2,5 mIU/l
• II trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l
• III trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l

Normy stężenia wolnych hormonów tarczycy

• FT3: 2,00 – 4,40 pg/ml
• FT4: 0,93 – 1,70 ng/dl

Normy stężenia przeciwciał:

• anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej): podwyższone powyżej 35 IU/ml
• anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie): podwyższone powyżej 115 IU/ml

Jeżeli stężenie TSH jest podwyższone, a poziom FT4 obniżony świadczy to o pierwotnej niedoczynności tarczycy. W przypadku niedoczynności wtórnej i trzeciorzędowej TSH jest obniżone, podobnie FT4. Może się również zdarzyć, że TSH jest podwyższone, zaś wynik FT4 mieści się w normie. Mówimy wówczas o utajonej niedoczynności tarczycy. Podwyższony poziom przeciwciał anty-TPO jest charakterystyczny dla choroby Hashimoto. W zdiagnozowaniu przyczyny niedoczynności pomocne jest także USG tarczycy, które większość endokrynologów wykonuje w gabinecie. Pozwala ono ocenić rozmiar tarczycy i jej strukturę, a także sprawdzić, czy nie ma na niej guzków.

Jak leczyć niedoczynność tarczycy?

W związku z tym, że w wyniku niedoczynności tarczyca produkuje za mało hormonów, leczenie polega na przyjmowaniu syntetycznych preparatów tyroksyny. Endokrynolog indywidualnie dobiera dawkę, w zależności od stanu zdrowia pacjenta oraz wyników badań kontrolnych. Regularne przyjmowanie leków pozwala unormować poziom TSH i przywraca prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Niestety w zdecydowanej większości przypadków leczenie trwa całe życie.

Niedoczynność tarczycy a dieta

Dieta jest istotną częścią postępowania terapeutycznego. Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny pamiętać o tym, by dostarczać sobie odpowiednie dawki jodu z żywnością, gdyż bierze on udział w produkcji hormonów tarczycy. Sporo tego pierwiastka znajdziemy w rybach morskich oraz owocach morza, a także zbożach i warzywach. Warto również sięgnąć po jodowaną sól kuchenną lub wzbogacone o jod wody mineralne.

Dieta przy niedoczynności powinna być zróżnicowana i dobrze zbilansowana. Dobrze, gdy zawiera odpowiednią ilość białka, błonnika, a także dostarcza niezbędnych minerałów (żelazo, selen, cynk) i witamin (A, B12, C, D, E, K), które biorą udział w wielu przemianach metabolicznych. Warto również zadbać o spożywanie żywności bogatej w korzystne dla naszego układu pokarmowego bakterie probiotyczne. W tym celu świetnie sprawdzą się kiszonki oraz fermentowane produkty mleczne (o ile nie mamy problemów z trawieniem mleka).

Autor