Czym jest cykl miesiączkowy?

Cykl miesiączkowy, zwany też cyklem menstruacyjnym, to szereg powtarzalnych zmian, które zachodzą w organizmie kobiety pod wpływem działania układu hormonalnego i nerwowego. Regularnie przebiegający cykl miesięczny świadczy o tym, że układ rozrodczy działa poprawie i jest gotowy do reprodukcji. W tym czasie w układzie płciowym dojrzewają komórki jajowe, które w odpowiednim momencie sią uwalniane, aby połączyć się z potencjalnym plemnikiem. Jednocześnie błona śluzowa macicy przygotowuje się do tego, by zapłodniona już komórka jajowa mogła się w niej zagnieździć. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, endometrium macicy zaczyna się łuszczyć i zanikać, co objawia się comiesięcznym krwawieniem (tzw. miesiączką). 

Pierwsza miesiączka u większości kobiet przypada między 12. a 13. rokiem życia. Samo krwawienie przeważnie utrzymuje się przez 3-5 dni. Cykle będą się powtarzać przez następne 30-35 lat, aż okres płodności kobiety dobiegnie końca. Przekwitanie, czyli menopauza, przypada między 45. a 55. rokiem życia i oznacza zatrzymanie cyklu miesiączkowego.

Fazy cyklu miesiączkowego

Średni czas trwania cyklu menstruacyjnego wynosi około 28 dni, jednak może się wahać. Dzieli się go na cztery fazy:

• menstruacja - to pierwszy etap cyklu miesiączkowego i przeważnie trwa od 3 do 5 dni. W tym czasie poziom hormonów płciowych w organizmie spada, w efekcie czego złuszcza się błona śluzowa macicy, czemu towarzyszą bolesne skurcze w podbrzuszu i tkliwość piersi,
• faza folikularna - trwa około 9 dni, w trakcie których nabłonek macicy się regeneruje. Poziom estrogenu zwiększa się, a dzięki wpływowi hormonu FSH wzrasta pęcherzyk Graafa, który w późniejszej fazie pęknie uwalniając komórkę jajową. Większa aktywność hormonalna przyczynia się także do produkcji charakterystycznego, gęstego śluzu o biało-żółtej barwie, który z czasem stanie się lepki i przejrzysty,
• owulacja - to ten etap, w trakcie którego pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia komórkę jajową do jajowodu. Moment ten przypada na 13. - 15. dzień cyklu. Aby ułatwić ewentualne zapłodnienie śluz szyjkowy staje się bardziej rzadki, o odczynie zasadowym. Wzrasta również temperatura ciała o około 0,5°C. Owulacja to idealny moment na zapłodnienie. Komórka jajowa jest gotowa na połączenie się z plemnikiem przez około 24 godziny,
• faza lutealna - ta faza trwa już do końca cyklu, przeważnie około 14 dni. Pęcherzyk Graafa pod wpływem FSH i LH przekształca się w ciałko żółte, które produkuje progesteron niezbędny do tego, by śluzówka macicy była gotowa do zagnieżdżenia się zarodka. Jeżeli do zapłodnienia nie dojdzie, poziom hormonów, w tym progesteronu się obniża, co około 28. dnia cyklu wywołuje złuszczanie się endometrium i menstruację.

Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości dotyczące naszego cyklu miesiączkowego lub pytania dotyczące jego przebiegu, warto udać się na wizytę do eksperta od funkcjonowania kobiecego układu rozrodczego – ginekologa.

Cykl miesiączkowy a dni płodne

Znając już przebieg i długość poszczególnych faz cyklu miesiączkowego, łatwiej można ustalić, kiedy przypadają dni płodne. W trakcie jednego cyklu kobieta może zajść w ciąże przez około 4-5 dni. Jak to możliwe, skoro komórka jajowa zdolna jest do zapłonienia tylko przez około 24 godziny? Plemniki mogą przeżyć w ciele kobiety nawet 72 godziny. Jeśli więc doszło do niezabezpieczonego stosunku na 2-3 dni przed owulacją, zapłodnienie jest jak najbardziej możliwe. Może ono również nastąpić do 2 dni po jajeczkowaniu.

Jak obliczać dni płodne?

Oczywiście cykl miesiączkowy nie zawsze trwa 28 dni. Czasem ten czas może się wydłużyć, a co za tym idzie, również w innym momencie wypadają dni płodne. Podstawą do określenia dni płodnych jest dokładne poznanie swojego cyklu miesiączkowego. Na początku sprawdzi się zwykła obserwacja przez kilka miesięcy i prowadzenie kalendarza dni płodnych.

Istotna jest również obserwacja własnego ciała - przede wszystkim wydzieliny z pochwy oraz pozycji szyjki macicy. Na początku cyklu kobieta może odczuwać pewną suchość pochwy, zaś wydzielany śluz jest biały i lepki. Jednak im bliżej owulacji, tym staje się on bardziej rozciągliwy i przezroczysty, jest go też więcej. W trakcie cyklu zmienia się też twardość oraz stopień otwarcia szyjki macicy. W trakcie dni płodnych otwiera się i unosi oraz staje się bardziej miękka. Po owulacji opada, zamyka się i twardnieje.

Aby dokładnie poznać przebieg cyklu miesiączkowego i dowiedzieć się, kiedy dokładnie mogą wypadać dni płodne, można wykonywać pomiary temperatury. Tuż po owulacji temperatura ciała nieco wzrasta i pozostaje na tym podwyższonym poziomie do końca cyklu. Żeby to zaobserwować należy dokonywać takich pomiarów codziennie o tej samej porze i na tym samym miejscu ciała.

Wszystkie te pomiary i obserwacje wymagają kilku miesięcy stosowania, aby poznać specyfikę cyklu i móc z większą dokładnością określić moment dni płodnych. Dla pewności możemy sięgnąć po dostępne w aptekach testy owulacyjne lub zakupić monitor owulacji.

Jeżeli potrzebujemy pomocy, ponownie warto zapytać o poradę ginekologa. Może on przeprowadzić dokładny monitoring naszego cyklu przy pomocy badania USG w pierwszej połowie cyklu. Dzięki temu widzi zmiany, jakie zachodzą w ciele i jest w stanie określić kiedy dokładnie dochodzi do owulacji.

Nieregularne cykle miesiączkowe

Po pierwszej miesiączce w ciele zachodzi wiele zmian hormonalnych, które odpowiadają za rozwój cech płciowych. W tym czasie cykle mogą być jeszcze nieregularne, jednak z czasem ich przebieg powinien się unormować. Znajomość działania własnego organizmu jest bardzo ważna, gdyż pozwala zaobserwować pewne niepokojące zmiany, które mogą świadczyć o chorobie, a to umożliwia natychmiastową reakcję.

Zdarza się, że po okresie dojrzewania cykle nadal są nieregularne - zbyt długie lub za krótkie. Bywa również, że miesiączka od pewnego czasu nie występuje lub w trakcie cyklu nie następuje owulacja. Przyczyny tego stanu mogą być różne, dlatego taka sytuacja wymaga pogłębionej diagnostyki. Pomocy należy szukać w gabinecie ginekologicznym. Przed wizytą warto przygotować sobie wcześniej informacje na temat pierwszej miesiączki, przebiegu cyklu i przeszłości ginekologiczno-położniczej, gdyż może to pomóc w postawieniu diagnozy.