Anoreksja – co to takiego?

Anoreksja (grec. anoreksja nervosa), zwana też jadłowstrętem psychicznym, jest jednym z poważniejszych zaburzeń odżywiania, którego charakterystycznym objawem jest niechęć do jedzenia. Termin anoreksja pochodzi od greckich słów an (brak) i orexis (apetyt), jednak wbrew obiegowej opinii, osoby chorujące na anoreksję odczuwają głód, jednak na wszelkie sposoby usiłują go zagłuszyć. Schorzenie to nawet dziesięć razy częściej dotyczy kobiety niż mężczyzn. Rozwija się w okresie dojrzewania, zwykle między 14. a 18. rokiem życia. Osoba chora na anoreksję dąży do redukcji wagi, a następnie utrzymania zbyt małej masy ciała. W tym celu ogranicza ilość przyjmowanych posiłków, zmniejszając ich kaloryczność i wykluczając produkty wysokokaloryczne -  tłuste i bogate w węglowodany. Aby przyspieszyć proces chudnięcia, dużo i intensywnie ćwiczy, często bezpośrednio po posiłku. Mimo dostrzegalnej niedowagi, osoby z anoreksją mają zaburzony obraz własnego ciała i w dalszym ciągu postrzegają je jako grube.

Typy anoreksji

Wyróżnia się dwa główne typy anoreksji:

• restrykcyjny - osoba chora zmniejsza ilość i kaloryczność pokarmów, a nawet się głodzi. Zdarza się jej stosować środki przeczyszczające lub prowokować wymioty. Intensywnie i wyczerpująco ćwiczy, aby spalić, jej zdaniem, nagromadzoną tkankę tłuszczową,
• bulimiczny - mimo ograniczania jedzenia, u osoby chorej występują epizody żarłoczności, co następnie usiłuje regulować przez stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych oraz prowokowanie wymiotów.

Niezależnie od typu, anoreksja jest bardzo poważnym schorzeniem prowadzącym do groźnych zaburzeń psychicznych i somatycznych, które należy bezwzględnie leczyć. Pomocy należy szukać przede wszystkim u lekarza psychiatry. Jeżeli zauważymy niepokojące objawy u bliskiej nam osoby, starajmy się nakłonić ją do konsultacji u specjalisty. Wizytę można umówić za pośrednictwem serwisu LekarzeBezKolejki.pl, który oferuje tysiące terminów u lekarzy na terenie całego kraju.

Skąd się bierze anoreksja?

Lekarzom trudno określić przyczyny anoreksji, jednak najczęściej wskazuje się na czynniki genetyczne i występowanie zaburzeń odżywiania w rodzinie. Istotne są także czynniki o podłożu psychologicznym, związane z potrzebą uzyskania kontroli nad swoim życiem (a kontrolowanie swojego ciała daje takie złudne przeświadczenie). Anorektycy często cechują się perfekcjonizmem i przesadnym dążeniem do doskonałości. Potrzebę osiągnięć, kontroli, a także solidność przekładają na jedzenie. Powstrzymywanie się od jedzenia i „kontrolowanie głodu” daje to oczekiwane poczucie kontroli. Eksperci mówią też o czynnikach biologicznych, związanych z zaburzeniami w neuroprzekaźnictwie.
Nie bez znaczenia są również czynniki kulturowe i społeczne. Promowane wzorce "idealnej sylwetki" oraz presja wśród rówieśników mogą zapoczątkować niepokojące zmiany.

Jak rozpoznać anoreksję?

Anoreksja przeważnie zaczyna się od prozaicznego odchudzania i chęci osiągnięcia wymarzonej wagi. Początkowe symptomy bardzo często pozostają niezauważone bądź ignorowane przez otoczenie. Problem zauważamy wówczas, gdy waga osoby chorej staje się zbyt niska. Co jeszcze powinno obudzić naszą czujność?

• Znaczne ograniczanie jedzenia, stosowanie restrykcyjnych diet, często odbiegających od zasad racjonalnego żywienia;
• Intensywne i wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, wykonywane także bezpośrednio po posiłkach;
• Nadużywanie leków moczopędnych i przeczyszczających;
• Nadmierne przykładanie wagi do wyglądu, nieprawidłowe postrzeganie własnego ciała jako ciągle "zbyt grube";
• Obsesyjny lęk przed przybieraniem na wadze;
• Osłabienie więzi z bliskimi osobami (rodzina, przyjaciele), unikanie spotkań.

Rozpoznaniem schorzenia może się zająć lekarz rodzinny, a także psychiatra lub psycholog w oparciu o wywiad medyczny i badania diagnostyczne. Zgodnie z klasyfikacją ICD 10, kryteriami w rozpoznaniu anoreksji są takie objawy, jak:

• znaczące zmniejszenie masy ciała - utrata masy ciała o co najmniej 15% w stosunku do prawidłowych wartości (zależnych od wieku i wzrostu);
• zachowania, których celem jest zmniejszenie masy ciała (unikanie "tuczącego" jedzenia, stosowanie środków zmniejszających łaknienie, moczopędnych lub przeczyszczających, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne);
• zaburzony obraz własnego ciała i paniczna obawa przed przybraniem na wadze;
• zaburzenia hormonalne.

Skóra osób chorych na anoreksję przybiera blado-szarą barwę. Jest chłodna, a w wyniku znaczącej utraty tkanki tłuszczowej zaczyna pokrywać się meszkiem włosowym. Osłabieniu ulegają włosy, które stają się łamliwe i wypadają. Spada również temperatura ciała, przez co osobie chorej jest permanentnie zimno. W późniejszym stadium zauważalne są charakterystyczne obrzęki dłoni i stóp.

Wraz z postępem choroby osoba chora zaczyna izolować się od rodziny i znajomych, chcąc w ten sposób unikać zwracania uwagi na stan zdrowia i styl odżywiania. W wyniku restrykcyjne i wyniszczającej diety może dojść do poważnych zaburzeń w organizmie. Nieleczona anoreksja może doprowadzić nawet do śmierci.

Jak pomóc osobie z anoreksją?

Pomocy w leczeniu anoreksji należy szukać przede wszystkim u lekarza psychiatry, gdyż podstawową metodą leczenia tej choroby jest psychoterapia. W terapii uczestniczy także psycholog oraz dietetyk, ważna jest również współpraca rodziny i bliskich przyjaciół. Celem terapii jest przywrócenie prawidłowej masy ciała osoby chorej oraz wyeliminowania skutków niedożywienia. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy osoba chora zaakceptuje swoje ciało i wyzbędzie się obsesji na tle swojego wyglądu i wagi. Istotna jest także nauka prawidłowego sposobu odżywiania oraz zmiana podejścia do jedzenia, by przestało być ono przymusem i przykrą koniecznością.

Nie ma metod farmakologicznych leczenia anoreksji. Jednak w trakcie terapii stosuje się leki przeciwdepresyjne, które mają na celu poprawę stanu psychicznego osoby chorej. Anorektycy często przejawiają objawy depresji.

Nieleczona lub źle leczona anoreksja jest niezwykle groźna dla zdrowia. Zagłodzony organizm ulega wyniszczeniu, a zmiany te są czasem nieodwracalne. Rokowania wyleczenia tej choroby zależą przede wszystkim od woli pacjenta, a także stadium choroby. W skrajnych przypadkach pacjenci wymagają leczenia szpitalnego.