Zaburzenia odżywiania – co to jest?

Zaburzenia odżywiania (ang. Eating disorders, ED) charakteryzują się poważnym zaburzeniem łaknienia o podłożu psychicznym. Jakie są zaburzenia odżywiania? Najczęściej występujące rodzaje zaburzeń odżywiania to: anoreksja, bulimia, ortoreksja, kompulsywne objadanie się, zespół jedzenia nocnego oraz zespół spaczonego łaknienia. 

Zaburzenia odżywiania nie muszą być widoczne gołym okiem. Osoba na nie cierpiąca może mieć prawidłową lub nawet zwiększoną masę ciała. 

Pełny powrót do zdrowia jest możliwy. Ogromną rolę odgrywa tu wczesne zauważenie problemu i podjęcie działania.

Umów wizytę u psychologa

Przyczyny zaburzeń odżywiania

W rozwoju zaburzeń odżywiania mogą odgrywać rolę geny, ale nie jest to jedyny czynnik. W mózgu osoby chorej gospodarka serotoninowa może nie działać prawidłowo. 

Czynnikiem ryzyka jest też niezadowolenie z wyglądu swojego ciała, impulsywność i perfekcjonizm.

Test na zaburzenia odżywiania

“Czy mam zaburzenia odżywiania?” Internetowe testy mogą to sugerować, ale po diagnozę należy udać się do specjalisty - psychologa lub psychiatry. Nie opieraj się wyłącznie na testach dostępnych w internecie. Mogą one pomóc zauważyć problem, jednak nie są dobrym narzędziem do diagnozy. Jedne z popularniejszych testów na zaburzenia odżywiania to EAT-26 oraz SCOFF. 

Rodzaje i objawy zaburzeń odżywiania

Istnieją różne rodzaje zaburzeń odżywiania. Każde z nich ma inne objawy, ale niewątpliwe wszystkie wpływają destrukcyjnie na organizm. 

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny)

Chory znacznie ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu. Stosuje intensywny wysiłek fizyczny, aby zmniejszyć masę ciała. Może korzystać ze środków przeczyszczających czy moczopędnych. 

Osoba cierpiąca na anoreksję (jadłowstręt psychiczny) boi się bycia „grubym", jej poczucie własnej wartości zależy od szczupłej sylwetki. Postrzega swoje ciało jako znacznie większe niż jest w rzeczywistości. 

BMI poniżej 18 może sugerować, że anoreksja dotyczy Ciebie.

Konsekwencje anoreksji

Konsekwencją przyjmowania zbyt małej ilości kalorii, nie jest tylko chorobliwe chudnięcie, ale także szereg problemów z narządami wewnętrznymi:

• Włosy osób z anoreksją są cienkie i kruche.
• Na całym ciele pojawia się meszek.
• Częściej odczuwa się zimno.
• Szkliwo zębów zostaje osłabione, zęby są wrażliwsze na ciepło i zimno.
• Mogą pojawić się poważne zaburzenia rytmu serca.
• Występuje zahamowanie owulacji i miesiączkowania. Zmniejsza się ilość wytwarzanych hormonów tarczycy.
• U niedożywionych osób rozwija się osteoporoza.
• Dochodzi do pogorszenia funkcji nerek. 

Broniąc się przed “głodem” perystaltyka żołądka i jelit staje się wolniejsza - po posiłku występują wzdęcia i zaparcia. Jeśli zauważysz u siebie powiększony brzuch, to nie dlatego że stajesz się grubsza po jedzeniu - Twój układ pokarmowy spowalnia z powodu choroby. 

Bulimia (żarłoczność psychiczna)

Chory w krótkim czasie przyjmuje bardzo duże ilości pożywienia, a następnie próbuje pozbyć się przyjętych kalorii. Po epizodzie objadania się pojawia się poczucie winy czy wstyd. Dyskomfort w żołądku również przyczynia się do chęci prowokowania wymiotów. 

Osoba z bulimią, oprócz wymiotów, może stosować środki przeczyszczające, głodówki lub intensywny wysiłek fizyczny. 

Masa ciała osoby z żarłocznością psychiczną może być w normie lub zwiększona. 

Konsekwencje bulimii

Na dłoniach bulimików mogą być widoczne ślady od zębów (używanie dłoni do prowokowania wymiotów). Szkliwo ich zębów zostaje uszkodzone, pojawia się nadwrażliwość na ciepłe lub zimne pokarmy. 

Aby zmniejszyć ryzyko uszkodzenia zębów przez kwas żołądkowy po wymiotach powinieneś przepłukać jamę ustną wodą.

Inne zaburzenia odżywiania

• Spaczone łaknienie (pica) - spożywanie substancji niejadalnych np. drewna, ziemi, włosów
• Zespół nocnego jedzenia (ang. Night Eating Syndrome, NES) - pojawia się zwiększenie apetytu w nocy. Występują zaburzenia snu. Chory budzi się i je, a rano nie ma apetytu.  
• Ortoreksja - zdrowe odżywianie staje się centralnym punktem życia, chory poświęca znaczną ilość czasu na obsesyjne myślenie o zdobywaniu “bezpiecznych” składników i planowaniu posiłków.  
• Zaburzenia z napadami objadania się (ang. Binge Eating Disorder, BED) - pojawiają się  epizody przyjmowania bardzo dużej ilości pokarmu w krótkim czasie. Chory nie pozbywa się spożytego pokarmu ani nie stara się spalić nadmiaru kalorii, w związku z czym może pojawić się nadwaga lub otyłość.
• Zespół ruminacji (zaburzenia przeżuwania) - pokarm cofa się z żołądka do jamy ustnej i wypluwany lub ponownie przeżuwany i połykany.

Leczenie zaburzeń odżywiania

Jak wyjść z zaburzeń odżywiania? Gdzie szukać pomocy w zaburzeniach odżywiania? Jak pomóc osobie z zaburzeniami odżywiania? Podstawą jest psychoterapia, wsparcie bliskich, a czasami leki. 

Psychoterapia zaburzeń odżywiania

Ważną rolę w leczeniu zaburzeń odżywiania odgrywa psychoterapia. Najwięcej dowodów na skuteczność w leczeniu zaburzeń odżywiania ma psychoterapia poznawczo-behawioralna. U chorych na zaburzenia odżywiania pojawiają się destrukcyjne emocje, przekonania i zachowania związane z jedzeniem i wagą, z którymi pomoże uporać się terapeuta.

Psycholog pomoże Ci w zaburzeniach odżywiania. Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Leki na zaburzenia odżywiania

Farmakoterapia może pomóc tylko w przypadku niektórych zaburzeń odżywiania. W bulimii i napadach objadania pomocne mogą okazać się leki przeciwdepresyjne. Lekarz psychiatra może pomóc także w przypadku występowania dodatkowych zaburzeń takich jak np. depresja czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. 

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/poz/psychiatria/uzaleznienia/319934,niespecyficzne-zaburzenia-zachowania-zwiazane-z-odzywianiem-spotykane-najczesciej (Dostęp 27.09.2023)
2. https://www.mp.pl/psychiatria-dzieci-i-mlodziezy/zaburzenia/zaburzenia-odzywiania/290488,farmakoterapia-w-przypadku-zaburzen-odzywiania-sie-u-dzieci-i-mlodziezy (Dostęp 27.09.2023)
3. Andersen, A.E., & Mehler, P.S. (2017). Eating Disorders: A Guide to Medical Care and Complications. Baltimore: Johns Hopkins University Press., https://doi.org/10.1353/book.98249.
4. Grilo, C. M., & Mitchell, J. E. (Eds.). (2010). The treatment of eating disorders: A clinical handbook. The Guilford Press. 
5. Schaumberg, K., Welch, E., Breithaupt, L., Hübel, C., Baker, J. H., Munn-Chernoff, M. A., Yilmaz, Z., Ehrlich, S., Mustelin, L., Ghaderi, A., Hardaway, A. J., Bulik-Sullivan, E. C., Hedman, A. M., Jangmo, A., Nilsson, I. A. K., Wiklund, C., Yao, S., Seidel, M., & Bulik, C. M. (2017). The Science Behind the Academy for Eating Disorders' Nine Truths About Eating Disorders. European eating disorders review : the journal of the Eating Disorders Association, 25(6), 432–450. https://doi.org/10.1002/erv.2553
6. Campbell, K., & Peebles, R. (2014). Eating disorders in children and adolescents: state of the art review. Pediatrics, 134(3), 582–592. https://doi.org/10.1542/peds.2014-0194 
7. Wassenaar, E., Friedman, J., & Mehler, P. S. (2019). Medical Complications of Binge Eating Disorder. The Psychiatric clinics of North America, 42(2), 275–286. https://doi.org/10.1016/j.psc.2019.01.010 
8. Rikani, A. A., Choudhry, Z., Choudhry, A. M., Ikram, H., Asghar, M. W., Kajal, D., Waheed, A., & Mobassarah, N. J. (2013). A critique of the literature on etiology of eating disorders. Annals of neurosciences, 20(4), 157–161. https://doi.org/10.5214/ans.0972.7531.200409