Czym jest bulimia?

Słowo bulimia pochodzi od dwóch greckich słów – bous i limos, które w dosłownym tłumaczeniu oznaczają „byczy apetyt”. Przypadki tego zaburzenia opisywane były już w czasach starożytnych, jednak jako jednostkę chorobową uznano ją dopiero w XX wieku. Czym właściwie jest bulimia (łac. bulimia nervosa)? Zaburzenie to objawia się napadami nagłego i niekontrolowanego objadania się w krótkim czasie. Po takich epizodach pacjent odczuwa swego rodzaju poczucie winy i podejmuje szereg czynności, których celem jest zapobieżenie skutkom przejadania się. Typowymi zachowaniami są: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających i wykonywanie lewatyw, przyjmowanie leków moczopędnych, głodzenie się, nadmierne uprawianie sportu.

Osoby cierpiące na bulimię mają mocno zaburzoną samoocenę i postrzeganie własnego ciała. Uważają, że są grube i przeraża je myśl, że mogą przytyć. Są nadmiernie skoncentrowane na kontrolowaniu swojej wagi.

Kto choruje na bulimię?

Statystyki pokazują, że bulimia to przede wszystkim problem nastolatek i młodych kobiet - dziewczęta chorują dziesięć razy częściej niż chłopcy. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u osób w wieku 18-34 lata. Początek choroby następuje zwykle między 18. a 24. rokiem życia. Ponadto bulimia częściej występuje w krajach rozwiniętych.

Typy bulimii

Psychiatrzy wyróżniają dwa typy bulimii - przeczyszczający (purging type) i nieprzeczyszczający (non-purging type). Przy typie przeczyszczającym po napadach żarłoczności osoba chora usiłuje oczyścić organizm z tego, co zjadła. Stosuje środki przeczyszczające, prowokuje wymioty. W drugim wypadku działaniem kompensacyjnym są głodówki, ograniczanie jedzenia i wykonywanie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych.

Kryteria rozpoznania bulimii

W diagnostyce zaburzeń odżywiania bierze się pod uwagę sztywne kryteria. W przypadku bulimii korzysta się z klasyfikacji ICD-10, zgodnie z którą chorobę stwierdza się, gdy wystąpią wszystkie poniższe grupy objawów:

• u pacjentki występują powtarzające się epizody przejadania, przynajmniej 2 razy w tygodniu w ciągu 3 miesięcy. Epizody te charakteryzują się spożywaniem dużych ilości jedzenia w krótkim czasie;
• pacjentka jest silnie skoncentrowana na jedzeniu i odczuwa potrzebę lub przymus jedzenia;
• samoocena pacjentki jest niska - postrzega siebie jako osobę otyłą i boi się przybrania na wadze;
• pacjentka stara się przeciwdziałać przyrostowi wagi co najmniej jedną z następujących metod: prowokowanie wymiotów, prowokowanie wydalania stolca, głodzenie się, stosowanie leków obniżających łaknienie, moczopędnych, preparatów tarczycy¹.

Co możemy być przyczyną bulimii?

Przyczyny bulimii są złożone i obejmują wiele czynników, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Na tę chorobę przeważnie zapadają osoby o takich cechach osobowości, jak labilność emocjonalna i impulsywność. Uwzględnia się również pewne uwarunkowania genetyczne. 

Na zachorowanie bardziej narażone są osoby mające problemy z kontrolą swoich zachowań, samoakceptacją, a także z akceptacją otoczenia (np. przez grupę rówieśniczą), zmagające się z konfliktami rodzinnymi, posiadające nieprzepracowane traumy z dzieciństwa. Czasem bulimia może być efektem uszkodzenia ośrodka sytości w mózgu.

Ataki obżarstwa

Ataki bulimii mogą przebiegać w różny sposób. U części chorych napady żarłoczności przychodzą nagle i niespodziewanie, jednak są osoby, które mają nad tym zaburzeniem pewną kontrolę i objadanie się planują z pewnym wyprzedzeniem. Czynnikiem wyzwalającym mogą być stresujące sytuacje, takie jak: zmiana pracy, kryzys rodzinny, śmierć bliskiej osoby, ciąża. Samym atakom towarzyszy silne napięcie emocjonalne, lęk i poczucie niepokoju, które ustępuje po zjedzeniu dużych ilości pokarmów. Zdarza się, że takiego dnia kaloryczność posiłków sięgać może 20 000 kcal!

Uspokojenie i błogość po posiłku nie trwa jednak długo. Po chwili pojawia się poczucie winy, wstyd i strach przed przybraniem na wadze. Wówczas osoba chora podejmuje działania, które w jej mniemaniu mają uchronić ją przed przykrymi konsekwencjami, czyli przytyciem. Zaczyna prowokować wymioty, stosuje środki przeczyszczające lub rozpoczyna drakońską dietę wspartą wyczerpującymi treningami.

Objawy bulimii

Osoby chore trafiają do gabinetu lekarza nie z problemem bulimii, a jej przykrymi konsekwencjami. Choroba ta rzutuje na funkcjonowanie całego organizmu, zaburzając pracę układu pokarmowego i hormonalnego, a towarzyszą temu narastające stany depresyjne i lękowe.

Pacjentki, których mechanizmem kompensacyjnym jest prowokowanie wymiotów, są narażone na choroby uzębienia i jamy ustnej. Obserwuje się u nich choroby dziąseł, erozję szkliwa, nadwrażliwość zębów, przebarwienia oraz oczywiście próchnicę. Ponadto występują nadżerki tylnej ścianki gardła, a także przełyku i żołądka i stany zapalne ślinianek. Prócz bezpośredniego wpływu treści wymiotnych na kondycję zębów, na stan uzębienie wpływ mają także długotrwałe niedobory pokarmowe, wynikające z głodówek i wykluczania pewnych pokarmów z diety. Niedostateczna podaż witamin i związków mineralnych wpływa m.in. na działanie nerek i układu pokarmowego, zaburza gospodarkę wodno-elektrolitową i negatywnie odbija się na stanie skóry i włosów.

Wśród innych objawów bulimii wyróżnia się:

• nawracające bóle i zawroty głowy, 
• suchość skóry,
• obrzęki kończyn,
• zaburzenia rytmu serca,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• duszności,
• nasilone pragnienie i częstsze oddawanie moczu,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
• bóle brzucha i zaparcia,
• rozdęcie brzucha i towarzyszące temu rozszerzenie żołądka,
• duże wahania wagi,
• zmęczenie i senność.

Jak wygląda leczenie bulimii?

Leczenie bulimii może być utrudnione ponieważ pacjentki starają się ukrywać przed otoczeniem swój problem.  Część z nich doskonale zdaje sobie sprawę z występowania tych zaburzeń, jednak odrzuca pomoc z zewnątrz i deklaruje, że ma nad wszystkim kontrolę i sobie poradzi.

Podstawą leczenia bulimii jest psychoterapia zaburzeń odżywiania pod okiem psychiatry, jednak czasem potrzebne może być włączenie leczenia farmakologicznego. Lekarz ustala z pacjentką plan żywieniowy, aby nie dopuścić do gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi i napadów głodu. Dobre rezultaty przynosi psychoterapia poznawczo-behawioralna, w którą zaangażowani powinni być także bliscy osoby chorej. Warto rozważyć także kontakt z dietetykiem, a w dalszej perspektywie także z psychologiem. Osoby, które podczas napadów bulimii wymuszały wymioty, powinny udać się na wizytę do stomatologa, aby sprawdzić stan swojego uzębienia i wdrożyć skuteczne leczenie. Nad całością leczenia powinien czuwać lekarz rodzinny, który w razie potrzeby skieruje pacjentkę do odpowiedniego specjalisty.

1. A. Osińska, M. Mozol-Jursza, M. Tyszkiewicz-Nwafor, A. Słopień, E. Paszyńska, Bulimia psychiczna – rozpowszechnienie, objawy i leczenie z uwzględnieniem aspektu stomatologicznego, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (3)

Autor