Czym jest derealizacja?

Derealizacja charakteryzuje się brakiem poczucia rzeczywistości. Pacjent doznaje wrażenia funkcjonowania w nierealnym i nierzeczywistym świecie. Otoczenie w takiej sytuacji jest dla danej osoby „puste, pozbawione życia lub wizualnie zniekształcone”. Świat, który do tej pory wydawał się normalny i bliski staje się obcy i nieprawdziwy. Osoba doświadczająca derealizacji ma wrażenie, że to, co dzieje się w danym momencie, jest wytworem jej wyobraźni.

Czym jest depersonalizacja?

Termin „depersonalizacja” po raz pierwszy został użyty przez Ludovica Dugasa w 1898 r.

Według definicji jest to oderwanie się od poczucia własnej tożsamości, podczas której pacjent doświadcza własnych przeżyć, zachowań, emocji i jako zewnętrzny obserwator. Osoba, która doświadcza epizodu depersonalizacji, ma poczucie istnienia poza swoim ciałem i umysłem. Jest to bardzo intensywne wrażenie, a pacjenci cierpiący na depersonalizację odczuwają i opisują swoje przeżycia jako nienaturalne, sztuczne i nierealne.

Różnice między derealizacją i depersonalizacją

Warto podkreślić, że w przypadku derealizacji mamy do czynienia ze zniekształceniem postrzegania świata realnego. Natomiast w przypadku depersonalizacji problem leży w odczuwaniu wszystkich doznań i przeżywaniu wydarzeń z perspektywy osoby trzeciej. 

Często zdarza się, że oba te zjawiska występują jednocześnie lub w krótkich odstępach czasu. Dlatego też w aktualnej literaturze określane są jako zespół depersonalizacji-derealizacji (DP/DR). Co ciekawe pacjenci cierpiący, przez cały czas trwania epizodu są zdolni do ekspresji emocjonalnej i zdają sobie sprawę z nierealności zmian i alienacji.

Jakim chorobom może towarzyszyć zespół depersonalizacji-derealizacji?

Zespół DP-DR jest często skutkiem ubocznym zaburzeń psychicznych, związanych z przeszłością osoby cierpiącej. Zaburzenia psychiczne, manifestują się m.in. zespołem depersonalizacji-derealizacji przy takich chorobach jak:

• depresja jednobiegunowa,
• zespół PTSD (dotyczy w dużej mierze weteranów wojennych),
• zespół paniki,
• zaburzenia nastroju,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia osobowości (zaburzenie z pogranicza osobowości szerzej znany jako Borderline),
• hipochondria.

W dużej mierze zespół DP-DR funkcjonuje jako dodatkowy objaw już istniejącego poważnego zaburzenia psychicznego, które należy leczyć. W takiej sytuacji warto skontaktować się ze specjalistą — zarówno z lekarzem psychiatrą, jak i psychoterapeutą.

Leczenie farmakologiczne derealizacji

Leczenie i psychoterapia zespołu depersonalizacji-derealizacji jest stosunkowo trudne, ze względu problem w diagnostyce. Na ten moment większość znanych metod leczenia derealizacji opiera się na stadiach przypadków. Jeśli ten zespół związany jest z depresją, zaburzeniami nastroju czy zaburzeniami lękowymi, zwykle ustępuje po rozpoczęciu leczenia choroby źródłowej. W wyżej wymienionych chorobach najczęściej używane są leki z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). Są to leki przepisywane na receptę, a sama terapia jest ściśle kontrolowana przez psychiatrę.

Jeśli chcesz zarejestrować się do wybranego specjalisty, odwiedź portal LekarzeBezKolejki.pl.

Psychoterapia zespołu depersonalizacji-derealizacji

Leczenie farmakologiczne derealizacji jest stosowane wyłącznie pod kontrolą lekarza i pomaga wyjść z trudniejszych okresów zaostrzenia choroby. Pamiętajmy jednak, że jest to jedynie terapia uzupełniająca, która czasowo wycisza objawy, ale nie leczy przyczyny. Zespół DP-DR jest kolejną manifestacją zaburzeń psychicznych, a podstawą leczenia w tym wypadku jest psychoterapia. W przypadku wyżej wymienionych chorób jest to terapia poznawczo-behawioralna. 

Aktualnie w leczeniu derealizacji, pacjent ma również do dyspozycji kilka nurtów terapeutycznych np. psychodynamiczny, terapię skoncentrowaną na traumie (jeśli zespół DP-DR jest powiązany z traumatycznym przeżyciem).

Psychoterapia skoncentrowana na depersonalizacji

W tym przypadku terapia zakłada silny związek z zaburzeniami lękowymi, natomiast proponowane aktywności to:

• prowadzenie dzienniczka myśli,
• psychoedukacja,
• trening koncentracji na danym zadaniu,
• redukowanie zachowań unikowych (stopniowa desensytyzacja),
• kwestionowanie założeń katastroficznych,
• wyciszenie medytacyjne znane również jako mindfulness.

W ostatnim czasie został również stworzony model, który łączy w sobie elementy terapiii dialektyczno-behawioralnej, behawioralnej, mindfulness oraz terapii akceptacji i zaangażowania.

Źródła:

1. Murphy, R. J. (2023). Depersonalization/Derealization Disorder and Neural Correlates of Trauma-related Pathology: A Critical Review. Innovations in clinical neuroscience. 20(1-3), 53–59. 
2. Sterna, W., Sterna, S. Depersonalizacja/derealizacja — zespół objawów czy odrębne zaburzenie? Via medica journal. Tom 15, nr 1, str. 26-34
3. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”IPIN Kraków-Warszawa 1997
4. Lotfinia, S., Soorgi, Z., Mertens, Y.,  Daniels, J. (2020). Structural and functional brain alterations in psychiatric patients with dissociative experiences: A systematic review of magnetic resonance imaging studies. Journal of psychiatric research. 128, 5–15. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2020.05.006