Depersonalizacja - co to takiego?

Depersonalizacja to stan psychiczny, który polega na zaburzonym odbiorze swojego ciała oraz myśli. Osoba doświadczająca depersonalizacji ma wrażenie oddzielenia od samego siebie, a jej ruchy i myśli pojawiają się automatycznie, jakby nie miała nad nimi kontroli. Często jest ona opisywana jako uczucie “bycia w filmie” lub “snu na jawie”, czyli oglądania własnego zachowania z perspektywy “narratora” wydarzeń. Depersonalizacja jest bezpośrednio związana z derealizacją, czyli poczuciem nierealności otaczającego świata.

Umów się do psychologa

Objawy depersonalizacji

Depersonalizacja jest na tyle indywidualną przypadłością, że osoby nią dotknięte mają trudności z jednoznacznym opisem jej objawów. W każdym przypadku stan ten jest odbierany nieco inaczej. 

Do najczęściej pojawiających się objawów depersonalizacji należą:

• uczucie “bycia poza ciałem”;
• wrażenie funkcjonowania jako duch, robot lub obserwator;
• wykonywanie czynności nieświadomie, automatycznie;
• nierozpoznawanie własnych wspomnień, myśli czy emocji;
• omamy wzrokowe i słuchowe;
• stłumione reakcje emocjonalne lub ich brak;
• odseparowanie się od otoczenia;
• wrażenie, że pewne części ciała (np. noga, ręka) nie należą do osoby doświadczającej depersonalizacji;
• zjawisko makropsii lub mikropii, czyli postrzeganie innych przedmiotów lub części ciała odpowiednio większymi lub mniejszymi niż rzeczywiście są.

Według specjalistów osoby doświadczające depersonalizacji nie mają urojeń, stan ten jest przez nich określany jako nieprzyjemne marzenie senne. Poza objawami natury psychicznej pacjenci odczuwają również zawroty głowy, mają problemy z ostrością widzenia lub tracą wzrok peryferyjny oraz mogą mylnie oceniać czas i odległość.

Przyczyny depersonalizacji

Istnieje wiele różnych przyczyn pojawienia się depersonalizacji. Wbrew pozorom, w ogólnej populacji zjawisko to jest dość częste, statystycznie doświadczyło jej nawet 20% ludzi. 

Depersonalizacja może pojawić się u każdej zdrowej psychicznie i fizycznie osoby z powodu:

• silnych emocji;
• przewlekłego stresu;
• traumatycznego wydarzenia (np. gwałt, śmierć, wypadek komunikacyjny);
• przeżycia religijnego lub artystycznego;
• hipo- lub hiperwentylacji.

Jednorazowy przypadek, który nie nawraca i trwa dość krótko, nie wymaga leczenia. 

Opisane powyżej sytuacje są jednak dość rzadkie, a zdecydowanie częściej depersonalizacja pojawia się:

• w przebiegu innych chorób psychicznych, np. depresji, nerwicy, choroby afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii, zaburzeń lękowych i innych zaburzeń osobowości;
• u osób cierpiących na epilepsję (może zwiastować nadchodzący atak);
• u chorych na migrenowe bóle głowy;
• w wyniku nadużywania substancji psychoaktywnych lub ich nagłego odstawienia (np. alkohol, leków, narkotyki) oraz zatruć.

Depersonalizacja - kiedy udać się do specjalisty?

Przemijające uczucie oderwania od własnego ciała, które zdarzyło się epizodycznie, nie jest powodem do niepokoju i nie wymaga leczenia. Wiele zupełnie zdrowych osób doświadcza takiego stanu, np. w wyniku silnego przemęczenia psychicznego i/lub fizycznego, a objawy ustępują samoistnie. 

Jeżeli jednak depersonalizacja zaburza normalne funkcjonowanie, jest powodem silnego niepokoju lub nie ustępuje przez dłuższy czas, konieczna będzie wizyta u psychiatry lub psychologa. Prawidłowa diagnoza opiera się na pogłębionym wywiadzie z pacjentem, podczas którego specjalista opiera się o cztery główne kryteria:

• Czy epizody depersonalizacji są uporczywe i nawracające?
• Czy stan ten utrudnia normalne funkcjonowanie?
• Czy pacjent jest świadomy, że jest to tylko “wrażenie” i nie jest przekonany, że faktycznie “oderwał się od ciała”?
• Czy depersonalizacja nie została wywołana inną chorobą psychiczna lub somatyczną lub nie jest wynikiem nadużycia różnych substancji?

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Leczenie depersonalizacji

Terapia depersonalizacji jest kwestią bardzo indywidualną. Oprócz dokładnego wywiadu, pomocne w dobraniu leczenia są podstawowe badania, m.in. morfologia czy EEG. Leczenie depersonalizacji zawsze dotyczy choroby pierwotnej, która ją wywołała. Jeżeli takowa nie istnieje, a objawy są uporczywe i nie ustępują po usunięciu prawdopodobnej przyczyny (np. czynnika stresogennego lub po odpoczynku) medyk może zadecydować o zastosowaniu leków przeciwlękowych. Najczęściej jednak pacjent przechodzi psychoterapię, która ma na celu wykrycie i przepracowanie różnych problemów i traum, które mogły depersonalizację spowodować. Zalecane są terapię poznawczo-behawioralną lub psychodynamiczną w połączeniu z hipoterapią, technikami relaksacyjnymi czy metodami radzenia sobie ze stresem.

Bibliografia:

1. Sterna, W., Sterna, R. (2018). Depersonalizacja/derealizacja – zespół objawów czy odrębne zaburzenie? Psychiatria, 15(1), s. 26-34.
2. Tomalski, R., Pietkiewicz, I.J. (2019).  Rozpoznawanie i różnicowanie zaburzeń dysocjacyjnych – wyzwania w praktyce klinicznej. Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 25, 1, s. 43-51. DOI: 10.14691/CPPJ.25.1.43.​

Autor