Co to jest wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe to syndrom związany z przeżywaniem przedłużonej reakcji na przewlekły stres w pracy. Objawy wypalenia zawodowego widoczne są na trzech płaszczyznach:

• emocjonalnej – jako wyczerpanie, chroniczne zmęczenie, drażliwość, zniechęcenie do pracy, brak energii fizycznej i psychicznej, pesymizm;
• interpersonalnej – poprzez mniejszą wrażliwość wobec innych ludzi, powierzchowność w kontaktach;
• poznawczej – jako utrata wiary we własne możliwości, obniżone poczucie dokonań osobistych, obniżenie satysfakcji zawodowej.

Wypalenie zawodowe to proces postępujący, polegający na pogłębianiu się utraty idealizmu, sensu i celu wykonywanej pracy. Prowadzi on do wycofania się z aktywności zawodowej. To poważne zagrożenie nie tylko dla osoby, która doświadcza „wypalania się”, ale także dla pracodawców.

Umów najbliższy termin wizyty u psychiatry

Przyczyny wypalenia zawodowego

Nie da się stwierdzić jednoznacznej przyczyny zjawiska wypalenia zawodowego. Zdecydowanie widać, że niektóre profesje są na nie bardziej narażone niż inne. Jeżeli Twoja praca wymaga wykorzystywania umiejętności kierowniczych albo intensywnych kontaktów międzyludzkich, to jesteś w grupie zwiększonego ryzyka. Czynniki prowadzące do wypalenia znajdują się zarówno po stronie pracownika, jak i zatrudniającej go firmy. Wśród przyczyn wypalenia zawodowego warto wymienić:

• dysfunkcyjne środowisko pracy;
• osobiste trudności w kontrolowaniu własnych emocji;
• zachwiane poczucie własnej wartości;
• tendencje do nadmiernej rywalizacji;
• przepracowanie – często osoby cierpiące na wypalenie były wcześniej pracoholikami;
• brak sukcesów i utrata nadziei na nie;
• bezradność;
• zbyt wiele obowiązków i presja czasu;
• niskie wynagrodzenie;
• monotonię.

Często wypalenie zawodowe to skutek zderzenia marzeń i idei z rzeczywistością zawodową. Dotyka coraz częściej młodych osób. Starsi pracownicy wykształcają mechanizmy adaptacyjne, dzięki czemu rzadziej ulegają wypaleniu.

Objawy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe łatwo można zlekceważyć. Czasem uznaje się objawy za zwykłe przemęczenie, przelotne działanie stresu albo początek depresji lub zespołu przewlekłego zmęczenia. Oto, jak rozpoznać wypalenie zawodowe:

• poczucie wyczerpania i znużenia;
• problemy ze snem;
• obniżenie aktywności fizycznej;
• obecność negatywnych myśli;
• obniżenie zainteresowania kontaktami z innymi ludźmi;
• utrata zapału;
• utrzymująca się złość i rozdrażnienie;
• spadek zaangażowania w sprawy zawodowe;
• problemy z koncentracją;
• bóle głowy, bóle brzucha, kołatanie serca.

Gdy czujesz, że część z tych symptomów jest obecna w twoim życiu, nie czekaj aż Twój stan się pogorszy - skorzystaj z pomocy psychologa lub psychiatry. Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Etapy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe nie pojawia się nagle. Można wyróżnić w nim kilka etapów.

• Etap 1 – entuzjazm. W początkowym etapie kariery pracownik posiada liczne plany i nadzieje związane ze swoim życiem zawodowym, często przecenia swoje możliwości i idealizuje swoją pracę.
• Etap 2 – stagnacja. Pojawia się krytycyzm względem swojej pracy, zderzenie z realiami, wzrasta zainteresowanie czasem wolnym. Zadowolenie z pracy łączy się bezpośrednio z kwotą wynagrodzenia za nią.
• Etap 3 – frustracja. Wynik niezaspokojonych potrzeb pracownika, skutki wypalenia zaczynają być widoczne. Często w tej fazie pracownik sięga po leki lub używki.
• Etap 4 – apatia. Pracownik wycofuje się z życia zawodowego, następuje jego izolacja od innych ludzi.

Skutki wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe wpływa na jakość i wydajność pracy. Badania wykazują, że wypaleni pracownicy częściej są nieobecni w pracy, częściej zmieniają pracę i porzucają swój zawód. Cierpi również życie prywatne oraz pozazawodowe relacje społeczne takich osób. Zwiększa się ryzyko uzależnień, zaburzeń lękowych i depresyjnych. Długotrwały stres może prowadzić m.in. do rozwoju chorób układu krążenia.

Wypalenie zawodowe a zwolnienie lekarskie L4

1 stycznia 2022 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła nową wersję Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, tzw. ICD-11. W tym dokumencie po raz pierwszy pojawiła się kategoria wypalenia zawodowego. Jednak w Polsce nadal obowiązuje poprzednia wersja tego dokumentu ICD-10 (mamy 5 lat na wdrożenie nowej wersji). Poza tym, w nowym dokumencie wypalenie zawodowe nie stanowi nowej jednostki chorobowej, a jedynie syndrom związany ze stanem zatrudnienia. Niestety lekarze nie mogą więc na tej podstawie wypisać zwolnienia lekarskiego. Jednak często objawy towarzyszące wypaleniu zawodowemu stanowią powód do wypisania L4. Decyzja zawsze należy do lekarza, który decyduje o procesie leczenia.

Jak leczyć wypalenie zawodowe?

Terapią wypalenia zawodowego zawsze powinni zajmować się specjaliści psycholodzy i psychiatrzy. Farmakoterapia nie jest pierwszą preferowaną ścieżką leczenia. Podstawą terapii jest znalezienie przyczyny problemów, nauka technik radzenia sobie ze stresem, nauka relaksacji czy prawidłowej organizacji czasu pracy. 

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu

Zawsze lepiej jest chronić się niż leczyć. Jak uniknąć wypalenia zawodowego? Oto kilka zaleceń:

• dbaj o higienę snu i zdrowe odżywianie;
• staraj się zachować równowagę między pracą, a relaksem, rozrywką i życiem towarzyskim;
• dbaj o aktywność fizyczną;
• nie analizuj nadmiernie swoich błędów i porażek;
• nie próbuj ogarniać wszystkiego na raz, zawsze koncentruj się na priorytetach, ustalaj realne cele działania;
• ćwicz asertywność i umiejętność stawiania granic;
• nie daj się rutynie, próbuj nowych aktywności, szukaj możliwości rozwoju;
• nie bój się sięgnąć po profesjonalną pomoc.

Bibliografia:

1. Wilczek-Rużyczka, E. (2015). Wypalenie zawodowe. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/komunikacja/lekarz-lekarz/117854,wypalenie-zawodowe. (Dostęp: 08.2023)
2. Stradomska, M. (2022). Wypalenie zawodowe. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/psychiatria/aktualnosci/302210,wypalenie-zawodowe. (Dostęp: 08.2023)
3. Godlewska-Werner, D. (2019). Czy to jest już wypalenie zawodowe? Psychologia w praktyce. Dostępne na: https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/czy-to-jest-juz-wypalenie-zawodowe. (Dostęp: 08.2023)
4. Anczewska, M., Świtaj, P., Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii, nr 14 (2), s. 67–77.