Czym jest torbiel jajnika?

Torbiel, nazywana też cystą (łac. cystis), jest zamkniętą jamą wypełnioną płynem lub galaretowatą treścią. Torbiele jajnika są częstą patologią narządów rodnych i mogą pojawiać się u kobiet w każdym wieku. Przeważnie mamy do czynienia z tzw. torbielami czynnościowymi. Należą do nich:

• torbiele pęcherzykowate - tworzą się z pęcherzyków Graafa, które nie uległy pęknięciu podczas owulacji. Z czasem pęcherzyk wypełnia się płynem i tworzy torbiel,
• torbiele ciałka żółtego - po pęknięciu pęcherzyk Graafa przekształca się w ciałko żółta, które zanika w przypadku braku zapłodnienia. W wyniku zaburzeń hormonalnych ciałko może pozostać i utworzyć torbiel.

Torbiele te mają łagodny charakter i nie stanowią zagrożenia, jednak należy je regularnie obserwować. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku torbieli nieczynnościowych. Należą do nich torbiele endometrialne oraz dermoidalne. Te pierwsze nazywa się również czekoladowymi, tworzą się one w przebiegu endometriozy, wypełniając ciemnobrunatną krwią. Torbiele dermoidalne, zwane też skórzastymi, składają się z tkanki tłuszczowej, komórek naskórka, a nawet tkanki kostnej i zębów.

Osobnym zagadnieniem jest zespół wielotorbielowatych jajników (ang. polycistic ovary syndrome, PCOS). To zaburzenie hormonalne, które dotyka kobiety w wieku rozrodczym. W jego przebiegu tworzą się liczne torbiele, prowadzące do powiększenia jajników. Jajniki stymulowane są przez nadmierne ilości androgenów (hormonów męskich) i hormonu luteinizującego, przez co nie dochodzi do owulacji

Przyczyny występowania torbieli jajnika

Za powstawanie torbieli jajników najczęściej odpowiedzialne są zaburzenia hormonalne. Nieprawidłowo działający układ endokrynny możne wpływać na obniżenie poziomu hormonów płciowych, co sprawia, że pęcherzyk Graafa nie pęka w trakcie owulacji. W przypadku zespołu policystycznych jajników to nadmiar androgenów przyczynia się do powstawania licznych torbieli w jajnikach.

Tworzenie się zmian torbielowatych może także powodować endometrioza. Schorzenie to polega na występowaniu endometrium, czyli błony śluzowej wyściełającej macicę, poza jamą macicy. Endometrium może wnikać w różne tkanki, także jajniki. W wyniki fizjologicznych przemian hormonalnych endometrium w jamie macicy łuszczy się, co wiąże się z krwawieniem menstruacyjnym. Zgromadzone w jajnikach endometrium reaguje tak samo, jednak powstała krew gromadzi się w jajnikach, ponieważ nie ma drogi ujścia.

Czy torbiel jajnika daje jakieś objawy?

Torbiele jajników mogą dawać trudne do wyłapania objawy, które bywają mylone z innymi dolegliwościami. Występowanie torbieli przeważnie wiąże się z zaburzeniami cyklu menstruacyjnego, w tym krwawieniami poza regularnym terminem miesiączki. Ponadto kobieta może odczuwać ból prawego lub lewego jajnika, w zależności od tego, po której stronie występują torbiele. U części osób odczuwany jest ból w trakcie stosunku. Pojawić się może również nerwowość, bóle głowy, nudności i wymioty, a także ogólne pogorszenie samopoczucia, jednak są to dolegliwości, które można połączyć z niemal każdą chorobą lub przemęczeniem organizmu.

Objawy te mogą występować pojedynczo lub po kilka naraz. Jeżeli wydają się nam one niepokojące, należy udać się na konsultację do ginekologa. Termin wizyty można zarezerwować na platformie LekarzeBezKolejki.pl, gdzie dostępnych są tysiące specjalistów z całej Polski.

Jak zdiagnozować, czy to torbiel jajnika?

Nieswoiste objawy lub ich całkowity brak sprawia, że torbiele jajnika wykrywane są przypadkowo podczas rutynowego badania USG. W diagnostyce torbieli wykorzystuje się m.in. USG przezpochwowe. Na jego podstawie ginekolog jest w stanie określić wielkość cysty, jej kształt, grubość ścianek, a także rodzaj płynu w środku i charakter zmiany. Pacjentkom zleca się również wykonanie pomiaru poziomu hormonów płciowych (progesteronu i estrogenu) i przysadkowych (hormon luteinizujący LH, folikulotropowy FSH). Jeżeli ginekolog podejrzewa zespół policystycznych jajników, może dodatkowo zlecić badanie stężenia androgenów. Czasem konieczne jest wykonanie biopsji cysty.

W przypadku podejrzenia zmian nowotworowych wykonuje się również badania markerów raka jajnika – CA 125. Należy jednak pamiętać, że wynik tego badania nie jest podstawą do postawienia diagnozy, gdyż poziom CA 125 może rosnąć w przebiegu wielu innych schorzeń.

Metody leczenia torbieli jajnika

Niewielkie torbiele czynnościowe z reguły wymagają tylko systematycznej kontroli ginekologicznej poprzez badanie USG. Bywa, że znikają samoistnie bez żadnej interwencji. Te większe i bardziej liczne można leczyć terapią hormonalną. Jeżeli to nie przynosi rezultatu, torbiele należy usunąć. Gdy jest ich dużo, może to oznaczać usunięcie całego jajnika, jednak nie upośledza to płodności kobiety. W ciążę można zajść także z jednym, zdrowym jajnikiem.

Torbiele endometrialne można leczyć hormonalnie, jednak najczęściej wymagają one usunięcia, gdyż często pękają, a to skutkuje groźnymi powikłaniami – zapaleniem otrzewnej, a nawet wstrząsem. Ze względu na ryzyko powikłań, torbiele skórzaste również usuwa się operacyjnie.