Rak szyjki macicy – cichy zabójca

Rak szyjki macicy (łac. carcinoma cervicis) jest nowotworem komórek nabłonkowych szyjki macicy. Charakteryzuje się wysokim stopniem złośliwości, jednak wczesne wykrycie choroby daje szanse na jej całkowite wyleczenie. Niestety statystyki Ministerstwa Zdrowia dotyczące zachorowania na raka szyjki macicy są bardzo niepokojące. Wśród nowotworów kobiecych rak szyjki macicy plasuje się na szóstym miejscu. Aż 3,5% zachorowań stanowią nowotwory złośliwe szyjki macicy, które są przyczyną 3,8% zgonów nowotworowych u kobiet¹.

Badanie cytologiczne umożliwia wykrycie stanów przednowotworowych i nowotworowych szyjki macicy, jeszcze przed wystąpieniem zauważalnych objawów. W Polsce stanowi podstawę profilaktyki raka szyjki macicy.

Cytologia – na czym polega?

Cytologia jest badaniem mikroskopowym, polegającym na ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Komórki do badania pobiera się podczas badania ginekologicznego, przy użyciu specjalnej szczoteczki. Badanie jest bezpieczne i bezbolesne, choć niektóre kobiety podczas pobrania materiału mogą odczuwać pewien dyskomfort.

Badanie można wykonać bezpłatnie u ginekologa, jeżeli jesteśmy uprawieni do świadczeń opieki zdrowotnej lub podczas wizyty prywatnej. Pacjentki mogą się również zdecydować na badanie w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy, w którym badanie cytologiczne jest finansowane raz na 3 lata. Program jest skierowany do kobiet w wieku 25-59 lat, gdyż właśnie w tej grupie istnieje najwyższe ryzyko zachorowalności i umieralności z powodu raka szyjki macicy.

Wizytę u ginekologa możemy umówić za pośrednictwem serwisu LekarzeBezKolejki.pl, który udostępnia tysiące terminów do lekarzy z całej polski. Dostępne są zarówno wizyty prywatne, jak i w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Kiedy wykonać cytologię?

Badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, a także nastolatki, które już rozpoczęły współżycie seksualne. Zaleca się, by pierwszą cytologię wykonać nie później niż po ukończeniu 21. roku życia lub po upływie 3 lat od rozpoczęcia współżycia. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia cytologię należy powtarzać co 3 lata. Wyjątkiem są zalecenia lekarza ginekologa. 

Jeżeli występują u nas czynniki ryzyka, takie jak przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus HPV) lub wirusem deficytu odporności typu ludzkiego (human immunodeficiency virus HIV), badanie cytologiczne wykonuje się co roku.

Pamiętajmy, że nie istnieje górna granica wieku, powyżej której cytologii nie trzeba już wykonywać. Powinny ją zatem wykonywać także kobiety po menopauzie.

Jak się przygotować do badania?

Na badanie cytologiczne najlepiej zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu krwawienia miesięcznego i nie później niż 4 dni przed jego rozpoczęciem. Najlepszym momentem na wykonanie badania jest 10-20 dzień cyklu. Na 4 dni przed badaniem należy zrezygnować ze stosunków seksualnych oraz unikać stosowania leków dopochwowych, tamponów, dezodorantów i kremów.  Jeżeli zaobserwowaliśmy u siebie objawy mogące świadczyć o stanie zapalnym - bolesność, pieczenie, swędzenie lub upławy - lepiej poczekać z badaniem do czasu wyleczenia infekcji. Badania nie wykonuje się podczas menstruacji.

Jak przed każdym badaniem ginekologicznym pamiętajmy o zachowaniu odpowiedniej higieny. Niemniej nie bierzmy długich kąpieli w wannie na 1-2 dni przed cytologią, gdyż może to wpłynąć na uzyskane wyniki.

Wyniki badania cytologicznego

Do niedawna w interpretacji wyników posługiwano się pięciostopniową klasyfikacją Papanicolau. Pierwsze dwa stopnie uważane były za prawidłowe, gdyż nie wykryto żadnych cech wskazujących na obecność stanów przedrakowych i rakowych. Przy kolejnych stopniach wdrażano dodatkową diagnostykę oraz leczenie.

Obecnie w interpretacji wyników badań cytologicznych stosuje się klasyfikację TBS (ang. The Bethesda System). Jeżeli wykluczono obecność zmian przednowotworowych lub nowotworowych, pacjentka otrzymuje informację o braku zmian cytoonkologicznych, co zwykle wyraża skrót NILM. Jeżeli obraz cytoonkologiczny jest nieprawidłowy, pojawić się mogą takie skróty, jak: ASC-US, ASC-H, LSIL, HSIL, CIS itp. 

Zdarza się, że diagności dostarczają wyniki przedstawione za pomocą obu tych systemów. Uzyskane wyniki wymagają interpretacji przez ginekologa, który podejmie decyzję o dalszej diagnostyce i leczeniu. 

Trzeba pamiętać, że nieprawidłowy wynik cytologii nie świadczy od razu o raku szyjki macicy. Sygnalizuje jednak o zwiększonym ryzyku, co jest dla pacjentki sygnałem, by pamiętać o regularnych wizytach w gabinecie ginekologicznym.

_{1. Ministerstwo Zdrowia, https://www.gov.pl/zdrowie/profilaktyka-raka-szyjki-macicy}