Radioterapia — na czym polega i jak działa?

Radioterapia to metoda leczenia nowotworów, która wykorzystuje promieniowanie do niszczenia komórek rakowych. Działa na zasadzie uszkodzenia DNA komórek nowotworowych, co prowadzi do ich śmierci lub zatrzymania wzrostu i ich podziałów. Radioterapia jest skuteczną metodą leczenia wielu rodzajów nowotworów, a jej zastosowanie jest dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta.

Rodzaje radioterapii

Podczas radioterapii najczęściej wykorzystuje się promieniowanie X (fotony) oraz protony. Wyróżniamy kilka rodzajów radioterapii: 

• radioterapia zewnętrzna (teleradioterapia) — promieniowanie jonizujące jest dostarczane z zewnątrz ciała za pomocą specjalnych urządzeń, takich jak akceleratory liniowe. Wydobywające się ze źródła promieniowanie jest skierowane na chorą część ciała. Jest to najczęściej stosowany rodzaj radioterapii;
• radioterapia wewnętrzna (brachyterapia) — źródło promieniowania jest umieszczane bezpośrednio w pobliżu guza. Jest często stosowana w leczeniu nowotworów prostaty, szyjki macicy i piersi;
• radioterapia stereotaktyczna — używane są precyzyjne techniki obrazowania do dostarczenia wysokich dawek promieniowania do małych obszarów nowotworowych. Jest stosowana w leczeniu guzów mózgu oraz przerzutów w innych częściach ciała;
• radioterapia protonowa — do leczenia nowotworów wykorzystywane są protony. Mogą być one bardziej precyzyjne, co zmniejsza uszkodzenie zdrowych tkanek;
• radioterapia systemowa — wykorzystuje radioaktywne substancje, które są podawane do organizmu, aby dotrzeć do komórek nowotworowych w całym ciele. Przykładem jest stosowanie radioaktywnego jodu w leczeniu raka tarczycy. 

Każdy z tych rodzajów radioterapii ma swoje zastosowania, zalety, a także ograniczenia. Wybór odpowiedniej metody zależy od typu nowotworu, jego lokalizacji, a także stanu zdrowia pacjenta. 

Radioterapia — przebieg leczenia

Lekarz onkolog ocenia stan zdrowia pacjenta, rodzaj nowotworu oraz wskazania do radioterapii. Pacjent przechodzi szczegółowe badania obrazowe, które pomagają określić lokalizację guza oraz zaplanować odpowiednią dawkę promieniowania. Radioterapia zazwyczaj odbywa się w seriach sesji, które mogą trwać od kilku dni do kilku tygodni. W trakcie leczenia pacjent jest pod opieką onkologa, który monitoruje postępy, ocenia skutki uboczne i dostosowuje plan leczenia. Po zakończeniu serii sesji radioterapii pacjent jest poddawany dalszym badaniom kontrolnym, aby określić skuteczność leczenia i monitorować ewentualne nawroty choroby. 

Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty z łatwością umówisz poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Wskazania do radioterapii

Radioterapia jest stosowana w leczeniu różnych rodzajów nowotworów, a także w niektórych innych schorzeniach. Główne wskazania do jej zastosowania to:

• leczenie nowotworów złośliwych, takich jak rak piersi, rak prostaty, rak płuc, rak jelita grubego, rak szyjki macicy, rak głowy i szyi i wiele innych;
• leczenie nowotworów wczesnych, które nie rozprzestrzeniły się jeszcze na inne części ciała;
• leczenie wspomagające pooperacyjne — radioterapia jest stosowana po operacji w celu zniszczenia pozostałych komórek rakowych i zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby;
• leczenie neoadiuwantowe — stosowanie radioterapii przed operacją w celu zmniejszenia rozmiarów guza i ułatwienie jego usunięcie;
• leczenie paliatywne — w przypadku zaawansowanych nowotworów, radioterapia może być stosowana w celu łagodzenia objawów, takich jak ból czy krwawienie;

leczenie niektórych chorób — radioterapia może być stosowana w leczeniu chorób autoimmunologicznych czy niektórych chorób zapalnych.

Decyzja o zastosowaniu radioterapii jest podejmowana indywidualnie, na podstawie rodzaju nowotworu, jego lokalizacji, stadium zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. 

Skutki uboczne radioterapii

Radioterapia może powodować skutki uboczne, takie jak zmęczenie, podrażnienie skóry w miejscu naświetlania, a także problemy związane z narządami znajdującymi się w pobliżu obszaru leczenia. Do najczęstszych skutków radioterapii należą:

• ogólne osłabienie i zmęczenie;
• problemy ze strony układu pokarmowego (nudność, wymioty, biegunki);
• zmniejszenie apetytu;
• podrażnienie płuc, kaszel i duszności;
• problemy z częsty oddawaniem moczu oraz krwiomocz;
• włóknienie lub uszkodzenie zdrowych tkanek w obrębie naświetlania.

Skutki uboczne radioterapii różnią się w zależności od lokalizacji nowotworu i dawki promieniowania.

Bibliografia

1. Bujko, K. (2010). Podstawy radioterapii. Gastroenterologia Kliniczna, 2, 4, s. 121-124.
2. Paprota, K. (2015). Moja radioterapia - informator dla pacjenta. Centrum onkologii ziemi lubelskiej, im. św. Jana z Dukli, s. 3-6. 
3. Narodowy Instytut Onkologii. Radioterapia - Promienie, które leczą. Dostępne na: https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2025/02/broszura_internet_promienie-1.pdf. (Dostęp: 05.2025).

Autor