Znaczenie markerów nowotworowych w diagnostyce

Idealny marker nowotworowy, który pozwalałby na postawienie diagnozy ze 100-procentową pewnością, powinien posiadać trzy cechy:

• swoistość diagnostyczną - oznacza to, że obecność danego markera wskazywałaby na jeden konkretny nowotwór;
• swoistość narządową - dany marker nowotworowy umożliwiałby wskazanie narządu, w którym rozwija się nowotwór;
• 100-procentowa czułość - u każdego chorego byłby obecny marker nowotworowy w normach stężenia podanych przez laboratoria.

Markery nowotworowe raka jelita grubego - CEA

Antygen rakowo-płodowy (CEA) jest substancją produkowaną w okresie życia płodowego. Po urodzeniu stężenie tej substancji w organizmie jest bliskie zera. Obecność CEA u dorosłego człowiek może wskazywać na aktywny proces nowotworowy. W raku jelita grubego antygen rakowo-płodowy jest używany do monitorowania rozwoju choroby i postępu terapii przeciwnowotworowej. 

Jak często powinno się robić oznaczenia markerów nowotworowych w raku jelita grubego? W aktualnych zaleceniach co 3 miesiące, przez 3 lata po zakończeniu leczenia, należy oznaczać poziom CEA, aby być świadomym ewentualnego nawrotu. CEA jest nieswoistą substancją dla raka jelita grubego. Oznacza to, że podwyższone stężenie może występować również w innych stanach patologicznych. Przykładem takich chorób są m.in. rak płuca, wątroby, piersi, trzustki, alkoholowa marskość wątroby czy choroba Leśniowskiego-Crohna.

Markery nowotworowe trzustki - CA 19.9

Antygen CA 19-9 wzrasta do poziomu kilku tysięcy w przypadku nowotworów trzustki i pęcherzyka żółciowego. W chorobach zapalnych, m.in przewodu pokarmowego czy trzustki, jego stężenie również jest podwyższone. Sięga ono wtedy poziomu nie przekraczającego 500 j./ml.

Markery nowotworowe jajnika - CA-125, CA19.9, AFP

Nowotwór jajnika dzieli się na kilka typów histologicznych. W zależności od nich, w badaniach surowicy krwi możemy spodziewać się obecności różnych markerów nowotworowych. Wyróżniamy:

• typ surowiczy - z antygenem CA-125;
• typ śluzowy - z antygenem CA19.9;
• nowotwory germinalne - z α-fetoproteina (AFP).

Markery nowotworowe raka prostaty - PSA

Swoisty antygen sterczowy (PSA) jest glikoproteiną wytwarzaną głównie przez komórki stercza. Jest to marker nowotworowy służący przede wszystkim do monitorowania przebiegu leczenia. Norma w badaniu laboratoryjnym wynosi poniżej 4 ng/ml. Choć ustalono normę dla PSA to podwyższenie jego poziomu może mieć wiele przyczyn. 

Stężenie PSA jest zależne od objętości stercza oraz stanów patologicznych w obrębie gruczołu krokowego. Wyższe wartości mogą pojawić się przy raku prostaty, łagodnym przeroście prostaty, zapaleniu stercza czy znacznym wzroście aktywności fizycznej, w tym aktywności seksualnej. Za interpretację wyników odpowiedzialny powinien być urolog. Podwyższony poziom PSA w surowicy nie jest wystarczającą daną do zdiagnozowania raka prostaty.

Markery nowotworowe tarczycy

Rak rdzeniasty tarczycy wywodzi się z komórek C tarczycy. Wydzielają one kalcytoninę, dlatego przy rozroście nowotworowym wzrasta stężenie kalcytoniny w surowicy. Jest to stosunkowo bardzo czuły i swoisty marker. Dzięki tym cechom może służyć jako jeden z wykładników rozpoznania raka rdzeniastego tarczycy.

Markery nowotworowe raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest 6. co do częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet w Polsce. Najczęściej występującym typem histologicznym jest rak płaskonabłonkowy. W jego przebiegu w badaniach możemy spodziewać się zwiększonego stężenia antygenu raka płaskonabłonkowego - SCC-Ag. Marker ten ma niską czułość, wahającą się w granicach od 30 do 80%. Poziom SCC-Ag jest związany ze stopniem zaawansowania nowotworu, jego wielkością i głębokością nacieku. Wysokie wartości są więc złym czynnikiem prognostycznym w raku szyjki macicy.

Umów wizytę u lekarza rodzinnego

Jak zrobić i ile kosztują badania markerów nowotworowych?

Badania wykrywające stężenie markerów nowotworowych można wykonać w wielu laboratoriach diagnostycznych. Ich cena w zależności od rodzaju markera, a także od placówki w której je wykonujemy, może wahać się od kilkunastu do nawet kilkuset złotych. Część z badań może być refundowana przy posiadaniu skierowania od danego lekarza specjalisty, m.in. onkologa, ginekologa czy urologa.

W przypadku konieczności konsultacji ze specjalistą, wizytę możesz umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia:

1. Cichon, P. Wybrane markery nowotworowe. Onkonet.pl. Dostępne na: https://www.onkonet.pl/dp_prof_wybranemarkery.php. (Dostęp: 08.2023).
2. Wysocka, J. (2021). Wybrane markery nowotworowe. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99065,wybrane-markery-nowotworowe. (Dostęp: 08.2023).
3. Kamińska, J.A., Kowalska, M.M. (2012). Markery w diagnostyce i leczeniu nowotworów złośliwych. Podyplomie.pl. Dostępne na: https://www.onkonet.pl/dp_prof_wybranemarkery.php. (Dostęp: 08.2023).

Autor