Czym jest prostata?

Gruczoł krokowy jest nieparzystym narządem występującym u mężczyzn. Najczęściej zbudowany jest z dwóch płatów połączonych węziną. Prostata znajduje się poniżej pęcherza moczowego, a od tyłu przylega do niej odbytnica. Przez gruczoł krokowy przebiega część cewki moczowej.
Główną funkcją prostaty jest produkcja wydzieliny, która zawiera m.in. swoisty antygen sterczowy (PSA). Wydzielina ta stanowi część ejakulatu, w którym znajdują się również plemniki.

Umów dogodny termin telewizyty u lekarza rodzinnego

Czynniki ryzyka raka prostaty

Prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór gruczołu krokowego rośnie wraz z obecnością u danej osoby konkretnych czynników ryzyka. Należą do nich m.in.:

• wiek – szczyt zachorowania występuje około 65-70. roku życia.;
• czynniki genetyczne – m.in. mutacje genów BRCA2, BRCA1, ATM, CHEK2, MSH2/MSH6;
• dieta bogata w tłuszcze;
• otyłość.

Ryzyko zachorowania na raka prostaty można jednak zmniejszyć. Zwiększona aktywność fizyczna oraz dieta bogata w karotenoidy obniżają szanse na rozwój tego nowotworu.

Diagnostyka raka stercza

Podczas wizyty u lekarza pierwszym badaniem sprawdzającym stan prostaty powinno być badanie per rectum, czyli badanie przez odbytnicę. Podczas tego badania lekarz wprowadza palec nasmarowany lubrykantem, w rękawiczce, do odbytu. Pozwala to na ocenę nie tylko ewentualnych nieprawidłowości w obrębie odbytu i odbytnicy, ale także umożliwia sprawdzenie, czy prostata nie jest powiększona oraz czy na jej badalnej części nie występują niepokojące guzki. Badanie to trwa krótko i choć może być niekomfortowe, to w większości przypadków jest bezbolesne.

Kolejnym badaniem powinno być sprawdzenie poziomu PSA w surowicy krwi. W przypadku nieprawidłowych wyników powyższych badań lekarz może zlecić wykonanie tomografii komputerowej lub badania ultrasonograficznego (USG) jamy brzusznej bądź przezodbytniczego (TRUS). Podczas badania TRUS możliwe jest również pobranie wycinków prostaty do badania histopatologicznego.

W przypadku podejrzenia przerzutów konieczne może być wykonanie scyntygrafii kości oraz/lub badania PET (pozytonowa tomografia emisyjna).

Objawy raka prostaty

Mężczyźni powinni regularnie planować wizyty u urologa po ukończeniu 45. roku życia, a jeśli w wywiadzie rodzinnym któryś z krewnych miał raka prostaty, to już od 40. roku życia.

W związku z późnym wykrywaniem nowotworu, u nowo zdiagnozowanych pacjentów aż 25% ma przerzuty do innych narządów. Regularne badania mogą pomóc we wcześniejszym zdiagnozowaniu nowotworu, a co za tym idzie, zwiększyć szanse na jego całkowite wyleczenie. Rak prostaty w początkowym stadium często nie daje objawów lub są one słabo wyrażone. Objawami, w zależności od zaawansowania choroby, mogą być m.in.:

• zaburzenia przy oddawaniu moczu: dłuższy czas mikcji, słabszy strumień moczu, częstsze oddawanie moczu (również w nocy), uczucie parcia na mocz spowodowane niepełnym opróżnianiem pęcherza;
• częstsze zakażenia układu moczowego, spowodowane zaleganiem moczu w pęcherzu;
• krew w moczu;
• ból w okolicach krocza;
• obrzęk genitaliów.

Rak prostaty ma zdolność do tworzenia przerzutów w innych częściach ciała. Najczęściej daje przerzuty do kości, wątroby czy płuc. W związku z tym mogą występować także bóle kostne lub złamania patologiczne.

Skala TNM i Gleasona

Do oceny zaawansowania klinicznego nowotworu stosuje się skalę TNM, która określa;

• T – guz pierwotny nowotworu (ang. tumor);
• N – stan regionalnych węzłów chłonnych (ang. lymph node);
• M – przerzuty odległe (ang. metastases).

Zbadanie pobranych z prostaty wycinków w badaniu histopatologicznym pozwala na określenie stopnia złośliwości nowotworu przy pomocy skali Gleasona. Skala ta bierze pod uwagę dwie skrajne wartości z badania histopatologicznego. 1 punkt oznacza raka wysokozróżnicowanego, natomiast 5 punktów – raka niezróżnicowanego.

W interpretacji wyników znaczenie ma również kolejność liczb. Pierwsza liczba oznacza element dominujący. Tak np. rak gruczołowy prostaty Gleason 4+3 = 7 ma gorsze rokowania, określane jako „niekorzystne, umiarkowane ryzyko” – „potencjalnie agresywny rak z szybkim postępem choroby”, niż 3+4 = 7, które określane jest jako „korzystne, umiarkowane ryzyko” – „nieagresywna postać raka”.

Leczenie raka prostaty

W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu zalecane są różne metody leczenia. Najlepszą metodą leczenia raka ograniczonego jedynie do gruczołu krokowego jest całkowite chirurgiczne wycięcie prostaty oraz brachyterapia. W przypadku obecności przerzutów należy rozważyć dołączenie leków antyandrogennych, cytostatyków, leków immunologicznych lub terapii radem.

Podsumowanie

Rak prostaty to nowotwór złośliwy, który we wczesnych stadiach jest całkowicie uleczalny. Ze względu na powolny wzrost, osoby chore mogą żyć z rakiem przez wiele lat. Ważne jest, aby zwracać uwagę na pojawiające się, nawet słabo nasilone objawy, i w razie ich wystąpienia niezwłocznie udać się do urologa, który wdroży odpowiednie postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne.

W przypadku wystąpienia niepokojących objawów wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia

1. Medycyna Praktyczna, (2024). Rak gruczołu krokowego. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.X.G.2. (Dostęp: 01.2025).
2. Skiba, R. (2022). 15 tys. zachorowań na raka stercza rocznie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/onkologia/aktualnosci/310635,15-tys-zachorowan-na-raka-stercza-rocznie. (Dostęp: 01.2025).
3. Jastrzębski, T. Rak prostaty (rak gruczołu krokowego). Onkonet.pl. Dostępne na: https://www.onkonet.pl/dp_nump_rakprostaty.php#menu82. (Dostęp: 01.2025).

Autor