PSA – co to takiego?

PSA, czyli swoisty antygen sterczowy (z ang. Prostate Specific Antigen), to enzym produkowany przez gruczoł krokowy, czyli prostatę. Występuje w jego komórkach, skąd jest wydzielany do płynu nasiennego. Odgrywa istotną rolę w zapłodnieniu, ponieważ dzięki swoim enzymatycznym zdolnościom upłynnia nasienie, a tym samym usprawnia ruch plemników. Niewielka ilość PSA znajduje się również w krwi, co stanowi podstawę do diagnostyki niektórych schorzeń.

Umów się do urologa

Na czym polega badanie PSA?

Badanie PSA całkowitego polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi z żyły. Aby poprawnie przygotować się do badania, należy pobrać materiał na czczo, najlepiej w godzinach porannych. Dzień przed istotne jest unikanie ciężkostrawnych, tłustych posiłków, alkoholu, jak również powstrzymanie się od współżycia seksualnego, jazdy na rowerze i intensywnego wysiłku fizycznego. Nie istnieją żadne przeciwwskazania do wykonania tego badania.

W jakim przypadku należy wykonać badanie?

Istnieje kilka przypadków, w których lekarz zaleca badanie PSA. Zalicza się do nich:

• mężczyzn powyżej 50. roku życia – w celach profilaktycznych należy wykonywać badanie raz do roku,
• sytuację, gdy pacjent skarży się na objawy świadczące o powiększonej prostacie (trudności w oddawaniu moczu, które polegają na częstomoczu, bólu oraz potrzeby wstawania w nocy do łazienki),
• wystąpienie krwiomoczu,
• ból krocza i podbrzusza.

Jakie są normy stężenia PSA całkowitego we krwi?

Za poprawny wynik badania PSA uznaje się stężenie enzymu poniżej 4.0 ng/ml krwi, przy czym wraz z wiekiem jego poziom rośnie i jest to zjawisko naturalne. Uwzględniając grupy wiekowe wyniki powinny prezentować się następująco:

• 2.5 ng/ml do 49. roku życia,
• 3.7 ng/ml do 54. roku życia,
• 4.0 ng/ml do 59. roku życia,
• 5.4 ng/ml do 64. roku życia,
• 6.6 ng/ml do 74. roku życia.

O czym świadczy podwyższony poziom PSA całkowitego?

Każdy wynik powinien być konsultowany z lekarzem urologiem, który zaleca ewentualną dalszą diagnostykę. Należy pamiętać, że PSA nie jest swoistym markerem dla raka prostaty, a jego stężenie może rosnąć również w innych przypadkach, np.:

• w przebiegu łagodnego przerostu prostaty (jest to najczęstszy powód),
• po przebytym badaniu per rectum (czyli przez odbyt),
• w przebiegu zapalenia prostaty, które może być przewlekłe lub ostre,
• po cewnikowaniu pęcherza moczowego.

Podsumowując, podwyższony wynik PSA nie jest jednoznacznym objawem raka prostaty i najczęściej wymaga dalszej diagnozy.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Oznaczanie wolnego PSA

Dla rozróżnienia łagodnego przerostu prostaty i raka prostaty wykonuje się również oznaczanie stężenia wolnej formy PSA, które u pacjentów z łagodnym rozrostem jest wyższe (stanowią więcej niż 25% stężenia PSA całkowitego). Niższy poziom może sugerować raka prostaty i jest wskazaniem do wykonania dalszych badań, na przykład biopsji prostaty.

Stosunek stężenia PSA wolnego do PSA całkowitego jest cennym narzędziem, umożliwiającym wczesne wykrycie raka prostaty, jednak nie ma większego znaczenia w przypadku kontrolowania przebiegu już zaistniałej choroby, stanu po przebytej terapii, jak również w ustaleniu rokowania. Oznaczanie wolnego PSA zwiększa szansę na wykrycie nowotworu u młodych mężczyzn, a u starszych niweluje konieczność wykonania inwazyjnej biopsji w przypadku łagodnego rozrostu prostaty.

Diagnoza raka prostaty

Oznaczanie stężenia PSA to podstawowe badanie w diagnostyce raka prostaty. Poza nim istotne jest również badanie per rectum, czyli ocena prostaty przez ścianę odbytnicy. Lekarz wyczuwa palcem czy gruczoł jest nierówny i guzkowaty – taka powierzchnia może sugerować rozwój choroby nowotworowej. Wśród innych metod diagnostycznych istnieje ultrasonografia przezodbytnicza, oceniająca wnętrze gruczołu krokowego i pozwalająca dostrzec ewentualne guzy, a także biopsja polegająca na pobraniu fragmentu tkanki guza oraz ostatecznym rozpoznaniu raka pod mikroskopem. 

Autor