Choroby autoimmunologiczne – czym są?

Choroby autoimmunologiczne to takie, w których w wyniku różnych czynników środowiskowych, nieprawidłowego stylu życia, przewlekłego stresu czy braku aktywności fizycznej dochodzi do zaburzeń układu odpornościowego. Wiąże się to z utratą zdolności tego układu do rozróżniania “własnych” i “obcych” antygenów, a to przekłada się na niszczenie własnych tkanek. Innymi słowy, organizm zaczyna rozpoznawać swoje komórki jako obce i je niszczyć. W ostatnich latach notuje się znaczny wzrost zapadalności na te choroby. Dotyczą one 3-8% światowej populacji. Dużo częściej choroby autoimmunizacyjne dotyczą kobiet i jest to związane z hormonami żeńskimi, a dokładnie z estrogenem i progesteronem. Choroby autoimmunologiczne mogą dotyczyć różnych tkanek, narządów czy układów w organizmie człowieka, a na ten moment zdiagnozowanych jest ich ponad 80 rodzajów.

Umów się do lekarza rodzinnego

Choroby autoimmunologiczne – rodzaje

Możemy wyróżnić kilka podziałów chorób autoimmunologicznych. Najważniejszy jest jednak ten ze względu na lokalizację procesu chorobowego, według którego wyróżniamy:

• autoimmunologiczne choroby narządowo swoiste – występuje w nich ograniczenie miejsca choroby do konkretnych organów. Do tej grupy zalicza się między innymi:
  • chorobę Hashimoto;
  • chorobę Gravesa-Basedowa;
  • chorobę Addisona;
  • chorobę Addisona-Biermera;
  • cukrzycę typu 1;
  • choroby skóry;
  • stwardnienie rozsiane;
  • miastenię; 
• autoimmunologiczne choroby układowe – mogą dotyczyć wielu narządów lub nawet całego organizmu,
  • pierwotna marskość żółciowa wątroby;
  • nieswoiste zapalenia jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna;
  • inne choroby układowe: toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa, zespół Sjögrena.

Choroby autoimmunologiczne skóry

Choroby autoimmunologiczne bardzo często dotyczą skóry. Każda z nich wymaga odpowiedniej diagnostyki i dobrze prowadzonego leczenia, gdyż mogą prowadzić do ciężkich powikłań. Chorobami skóry zajmuje się lekarz dermatolog, dlatego warto być pod opieką specjalisty, gdy pojawiają się zmiany skórne. 

Ponadto, choroby autoimmunologiczne wiążą się również z wieloma innymi dziedzinami medycyny. Pacjenci, w zależności od rodzaju choroby, są pod opieką różnych lekarzy, np. endokrynologów, diabetologów czy gastrologów.

Do autoimmunologicznych chorób skóry zalicza się:

• bielactwo;
• atopowe zapalenie skóry;
• łuszczycę;
• pęcherzycę zwykłą;
• łysienie plackowate.

Do wybranego specjalisty można umówić się bez wychodzenia z domu poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Choroby autoimmunologiczne – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn rozwoju chorób autoimmunologicznych należą czynniki genetyczne. Osoby, u których w rodzinie odnotowano przypadki tych chorób będę bardziej narażone na ryzyko ich wystąpienia. Ponadto, do rozwoju autoimmunizacji przyczynia się także szereg czynników środowiskowych, do których zalicza się:

• niektóre infekcje,
• niektóre stosowane leki,
• stres,
• nieprawidłową dietę;
• promieniowanie UV,
• niedobór witamin szczególnie witaminy D.

W wielu przypadkach jednak przyczyny pojawienia się chorób autoimmunologicznych nie są do końca poznane. W dalszym ciągu prowadzone są badania w tym kierunku.

Choroby autoimmunologiczne – leczenie

Leczenie chorób autoimmunologicznych jest zależne od rodzaju choroby, jaki występuje u danej osoby. Niestety, w wielu przypadkach nie ma leczenia, które pozwoliłoby na całkowite wyeliminowanie przyczyny. 

Najczęściej stosowanymi lekami w chorobach o podłożu immunologicznym są niesteroidowe leki przeciwzapalne, które nie leczą przyczyny, a jedynie łagodzą objawy i zmniejszają ból. W przypadku chorób atakujących konkretne narządy, stosuje się suplementację tego, czego organizm nie jest w stanie sam wyprodukować. Są to między innymi hormony tarczycy, insulina, hormony kory nadnerczy czy witamina B12. Odpowiednie leczenie zawsze dobierane jest przez lekarza specjalistę, który najlepiej zna sytuację danej osoby. 

Choroby autoimmunologiczne należą do grupy chorób, w których całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Warto jednak pamiętać, że odpowiednio dobrana farmakoterapia pod okiem lekarza, przywrócenie prawidłowej mikroflory w jelitach, ruch, odpowiednia dieta, uzupełnienie niedoborów i właściwa ilość wypijanych płynów umożliwia wielu pacjentom prawidłowe funkcjonowanie.

Dieta w chorobach autoimmunologicznych

Dieta w chorobach autoimmunologicznych stanowi nieodłączny element leczenia. Ważne aby pamiętać, że nie ma jednej właściwej diety dla wszystkich osób z tymi chorobami. Najważniejsza jest indywidualizacja zaleceń dla każdego chorego, które będą się od siebie różnić w zależności od fazy choroby i dolegliwości. I tak na przykład pacjent z celiakią będzie wymagał dopasowania diety bezglutenowej, a pacjent z cukrzycą typu 1 dobrania odpowiedniej ilości wymienników węglowodanowych. 

Ważne, aby dieta pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi była bogata w antyoksydanty i miała charakter przeciwzapalny. Warto zadbać o odpowiednią podaż błonnika pokarmowego, witamin: A, E i C, selenu oraz cynku. Na szczególna uwagę zasługuje witamina D i konieczność jej suplementacji. Dieta powinna być bogata w warzywa i owoce, gdyż są bogate w przeciwutleniacze. Działanie przeciwzapalne wykazują takżekwasy tłuszczowe omega-3, dlatego warto do codziennego jadłospisu włączyć takie produkty jak tłuste ryby morskie, orzechy, siemię lniane, olej lniany czy pestki dyni. Co więcej, przeciwwskazane są wszystkie produkty wysoko przetworzone, takie jak słodycze, ciasta, fast foody i słodkie napoje. 

Bibliografia:

1. Szczeblowska, D., Hebzda, A., Wojtuń, S. (2011). Choroby autoimmunizacyjne w praktyce lekarskiej. Pediatr Med Rodz, 7(3), s. 218-222.
2. Stanek-Misiąg, E., Desmond, M. (2019). Jeść na zdrowie w chorobach autoimmunologicznych. Medycyna praktyczna. Dostępna na:
3. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/205301,jesc-na-zdrowie-w-chorobach-autoimmunologicznych (Dostęp: 10.2022).
4. Gałęcka, M. (2018). Dieta w chorobach autoimmunologicznych. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa.

Autor