Na czym polega stwardnienie rozsiane?

Choroba ta dotyka ludzi właściwie w każdym wieku, najczęściej jednak pojawia się u dorosłych pomiędzy 20.-40. rokiem życia. Polega na zanikaniu osłonek mielinowych otaczających komórki nerwowe ciała. Otoczki te nie tylko chronią neurony, ale też usprawniają przewodzenie impulsów nerwowych w organizmie. Kiedy zanikają, pojawia się szereg objawów neurologicznych, a normalne funkcjonowanie staje się coraz bardziej utrudnione.

Niestety, dotąd nie wiadomo, dlaczego właściwie zanika mielina. Może to być związane z zaburzeniami układu odpornościowego (autoagresją)  lub procesami neurodegeneracji, czyli upośledzenia komórek nerwowych.

Postaci stwardnienia rozsianego

Zasadniczo istnieją trzy rodzaje stwardnienia rozsianego – postać rzutowo-remisyjna (RRMS), pierwotnie postępująca (PPMS) oraz wtórnie postępująca (SPMS).

• Postać rzutowo-remisyjna jest najczęstsza w pierwszej fazie choroby u młodszych osób. Charakteryzuje się cyklicznymi pogorszeniami stanu (rzutami), pomiędzy którymi występuje przerwa (remisja). Niestety, nigdy nie wiadomo, jak długo będzie trwał rzut choroby lub okres remisji, ani jaka będzie kondycja chorego po przebyciu rzutu. Nierzadko, pomimo kolejnej remisji, pacjent nie wraca już do sprawności sprzed rzutu.
• Postać postępująca polega na rozwoju choroby przez cały czas, w bardziej stały sposób. Nie rozróżniamy tu okresu rzutu i remisji. 
• Jeśli przebieg stwardnienia rozsianego wygląda tak u pacjenta od początku, to mówimy o postaci pierwotnie postępującej, natomiast może zdarzyć się tak, że postać rzutowo-remisyjna z czasem przejdzie we wtórnie postępującą.

Umów wizytę u neurologa

Jak rozpoznać pierwsze objawy choroby?

Pierwszy epizod stwardnienia rozsianego nazywa się fachowo izolowanym zespołem klinicznym (CIS). Niestety, pierwsze objawy choroby są niespecyficzne, to znaczy mogą też wskazywać na inne schorzenie. Najczęściej pojawiają się problemy z narządem wzroku – zaburzenia widzenia, ból za gałką oczną, zawroty głowy – oraz narządami ruchu – ból kończyn przy dłuższym chodzeniu, zaburzenia czucia i koordynacji. Niekiedy objawy występują też w obrębie tułowia – mamy uczucie ucisku wokół niego i ból wzdłuż kręgosłupa.  Możliwe są także problemy z mięśniami zwieraczami pęcherza moczowego i jelit skutkujące nietrzymaniem moczu lub stolca.

W przypadku zauważenia u siebie podobnych objawów, warto poradzić się lekarza rodzinnego i umówić się na wizytę u specjalisty – neurologa. Wykonanie odpowiednich badań pozwoli zdiagnozować stwardnienie rozsiane lub też odnaleźć inną przyczynę występujących dolegliwości. Wizytę u specjalisty może szybko zarezerwować on-line na LekarzeBezKolejki.pl.

Diagnostyka stwardnienia rozsianego

Ze względu na mało specyficzne wczesne objawy choroby najpierw wyklucza się inne przyczyny ich występowania. Następnie przeprowadza się odpowiednie badania w celu wykrycia stwardnienia rozsianego. Wykonuje się rezonans magnetyczny (MR) mózgu i rdzenia kręgowego, aby zwizualizować zmiany zapalne w układzie nerwowym za pomocą specjalnego kontrastu – gadolinu. W przebiegu choroby wzrasta ilość przeciwciał w ośrodkowym układzie nerwowym, ale nie w surowicy krwi, dlatego kolejne badanie polega na pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego, a następnie oznaczeniu tzw. prążków oligoklonalnych, które wskazują na obecność przeciwciał. Sprawdza się także wzrokowe potencjały wywołane (VEP), czyli długość czasu potrzebną do przesłania sztucznie wywołanego impulsu przez nerwy. Jeśli przesyłanie impulsu jest znacznie wydłużone, może być to potwierdzeniem wystąpienia stwardnienia rozsianego.

Co w sytuacji, kiedy diagnoza zostanie postawiona?

Niestety, obecnie nie dysponujemy lekami zdolnymi wyleczyć stwardnienie rozsiane lub cofnąć zmiany chorobowe w układzie nerwowym. Jest to pierwsza trudna prawda, z jaką musi zmierzyć się osoba po otrzymaniu diagnozy. Niemniej jednak wczesne wykrycie pozwala wdrożyć leczenie modyfikujące przebieg schorzenia, to znaczy opóźniające postęp niepełnosprawności oraz możliwie zmniejszyć natężenie uciążliwych objawów takich, jak: ból i spastyczność (skurcz) mięśni, problemy z poruszaniem się, a nawet niepełnosprawność; dodatkowo wspomniane wcześniej uszkodzenie narządu wzroku i nieprawidłowa praca jelit i pęcherza moczowego.
 
Ze względu na poważne skutki choroby, a także trudność przewidzenia jej postępu, u chorych często współwystępuje depresja i inne zaburzenia nastroju. Niezwykle ważnym jest, aby taką osobą zaopiekował się ktoś bliski i aby miała ona dostęp do pomocy psychologa. Pomimo, iż jest to bardzo trudne, w stwardnieniu rozsianym ważna jest postawa działania u chorego i współpraca z lekarzami i fizjoterapeutami. Odpowiednie ćwiczenia fizyczne, rehabilitacja, zdrowa dieta oraz dobrze dobrane leki pozwalają opóźnić chorobę i jak najdłużej zachować względną sprawność fizyczną.

Leczenie farmakologiczne stwardnienia rozsianego

Głównie stosuje się nowoczesne leki biologiczne, takie jak interferon-beta, octan glatirameru, ostatnio również teryflunomid i fumaran dimetylu. W drugiej linii obrony (leki drugiego wyboru) mamy natalizumab i alemtumumab. Wszystkie te substancje mają za zadanie w pewien sposób obniżyć aktywność układu odpornościowego, który w stwardnieniu rozsianym jest nadreaktywny.

Dodatkowo, zwalczane są poszczególne objawy choroby – pacjent zostaje zaopatrzony w leki przeciwbólowe (tramadol), relaksujące nadmiernie napięte mięśnie (baklofen, tyzanidyna), a także leki przeciwdepresyjne, jeśli są potrzebne. Mimo, iż wizja tak rozbudowanej terapii może być przytłaczająca, to w Polsce istnieje możliwość zakwalifikowania się do programu lekowego i refundacji leków.

Autor