Czym są choroby otępienne?

Choroby otępienne to zespół objawów charakteryzujący się upośledzeniem myślenia, zapamiętywania, rozumienia i osądu sytuacji. Choroby otępienne to choroby mózgu. Mają one charakter przewlekły i postępujący. U osób chorych pojawiają się zmiany w zachowaniu, kontroli emocji i interakcji społecznych. 

Do chorób, w których przebiegu występuje otępienie, należy: choroba Alzheimera, otępienie czołowo-skroniowe, otępienie z ciałami Lewy’ego i otępienie naczyniopochodne. 

U podstaw rozwoju zespołów otępiennych leżą zmiany strukturalne i chemiczne w mózgu, prowadzące do obumierania neuronów i zmniejszania się objętości tkanki mózgowej. Ich dokładny mechanizm zależy od rodzaju choroby. Rolę mogą odgrywać również czynniki genetyczne. Najczęściej występującą chorobą otępienną jest choroba Alzheimera.

Sprawdź terminy telewizyt u lekarza medycyny ogólnej

Jakie są objawy zespołów otępiennych?

Choroby otępienne rozwijają się powoli, a pierwsze objawy są łatwe do przeoczenia. Osoby z początkami otępienia najczęściej normalnie funkcjonują, a dolegliwości pozostają niezauważone. 

W początkowym etapie choroby pojawiają się zaburzenia pamięci świeżej objawiające się:

• kilkukrotnym zadawaniem tych samych pytań;
• zapominaniem słów podczas rozmowy;
• gubieniem rzeczy;
• zapominaniem o umówionych spotkaniach.

W kolejnych etapach choroby pojawia się również:

• apatia i utrata zainteresowań;
• wycofanie z życia społecznego;
• zaburzenia emocjonalne, impulsywność, płaczliwość, drażliwość;
• trudność w rozpoznawaniu bliskich osób i znajomych miejsc;
• problemy z pisaniem, liczeniem, mówieniem.

Postępujące objawy prowadzą do uniemożliwienia choremu samodzielnego funkcjonowania. Osoba chora nie jest w stanie sama gotować, ubierać się, dbać o higienę, posługiwać się pieniędzmi, robić zakupów czy wychodzić na zewnątrz. 

Wczesne rozpoznanie choroby umożliwia zastosowanie leczenia, które spowalnia jej rozwój i pozwoli dłużej cieszyć się satysfakcjonującą jakością życia. 

Jakie są rodzaje chorób otępiennych?

Otępienie może występować w przebiegu wielu chorób. Poszczególne rodzaje chorób otępiennych mają swoje charakterystyczne objawy, a także różnią się podłożem fizjologicznym. Przyczyny chorób otępiennych zależą od jednostki chorobowej, która dotknęła pacjenta. Otępienie pojawić się może również w innych chorobach układu nerwowego, takich jak choroba Huntingtona czy stwardnienie rozsiane. Mogą występować również mieszane zespoły otępienne, w których widoczne są objawy więcej niż jednego typu otępienia. 

W celu diagnostyki i leczenia chorób otępiennych należy udać się do neurologa. Jeśli występują zaburzenia zachowania, w procesie leczenie bierze udział także psychiatra. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Choroba Alzheimera

Za około 75% przypadków zespołów otępiennych odpowiada choroba Alzheimera. W chorobie tej charakterystyczna jest trudność w zapamiętywaniu bieżących wydarzeń i w doborze odpowiednich słów. Ostatecznie osoba chora nie jest zdolna do codziennych czynności i samodzielnego funkcjonowania. 

Za zmiany w mózgu w chorobie Alzheimera odpowiada odkładanie się w tkance mózgowej nieprawidłowego białka — amyloidu. Prowadzi to do zakłóceń w funkcjonowaniu komórek nerwowych. Oprócz tego, występuje niedobór acetylocholiny — neuroprzekaźnika biorącego udział w uczeniu się i zapamiętywaniu. 

Otępienie naczyniopochodne

Demencja naczyniopochodna występuje, gdy dopływ krwi do mózgu jest ograniczony z powodu nieprawidłowości w tętnicach. Prowadzi to do pogorszenia funkcji neuronów i ich obumarcia. Ryzyko demencji naczyniopochodnej zwiększa występowania nadciśnienia, hiperlipidemii i otyłości. Otępienie naczyniopochodne może pojawić się na skutek udaru mózgu. W otępieniu naczyniopochodnym charakterystyczne jest spowolnienie myślenia, lęk, depresja i apatia. 

Otępienie z ciałami Lewy'ego 

W tym typie otępienia w mózgu występują małe skupiska białka - alfa-synukleiny, nazywane ciałami Lewy'ego. Otępienie z ciałami Lewy’ego ma kilka cech wspólnych z zespołami otępiennymi występującymi w chorobach Alzheimera i Parkinsona. 

Podobnie jak w chorobie Alzheimera występują trudności w zapamiętywaniu i orientacji w przestrzeni. Cechy zbliżone do choroby Parkinsona to drżenie kończyn, szuranie nogami w trakcie chodzenia i obniżona mimika twarzy. Charakterystyczne dla otępienia z ciałami Lewy’ego są halucynacje wzrokowe, wahania w poziomie świadomości, zaburzenia snu oraz powtarzające się upadki. 

Otępienie czołowo-skroniowe

Otępienie czołowo-skroniowe obejmuje wiele schorzeń, które uszkadzają przednią część mózgu. Obszary te odpowiedzialne są za emocje, motywację, funkcje językowe czy planowanie. W zależności od uszkodzonej struktury mózgu mogą występować zmiany w zachowaniu lub problemy z mową. Pojawiają się również głębokie zmiany w osobowości, takie jak brak zahamowań, brak empatii, trudności w planowaniu. U chorego może wystąpić przejadania się i zwiększony apetyt na słodycze. 

Czy da się wyleczyć choroby otępienne?

Choroby otępienne są nieuleczalne i postępują wraz z czasem. Aktualnie nie znamy leku, który mógłby wyleczyć otępienie. Leczenie demencji polega na spowolnieniu rozwoju choroby, łagodzeniu zaburzeń zachowania oraz umożliwieniu choremu normalnego funkcjonowania przez jak najdłuższy czas. 

Do leków stosowanych w łagodzeniu objawów chorób otępiennych zaliczamy donepezil, rywastygminę i memantynę. W zależności od stanu pacjenta czasami dołączane są leki przeciwdepresyjne i uspokajające. 

Zespoły otępienne — podsumowanie

Otępienie jest dolegliwością trudną zarówno dla chorego, jak i jego bliskich. Nie ma leku, który mógłby wyleczyć chorobę, ale można spowolnić jej rozwój. Wczesne zdiagnozowanie choroby i rozpoczęcie leczenia pozwala utrzymać sprawność przez dłuższy czas.

Bibliografia

1. Dening, T., Sandilyan, M.B. (2015). Dementia: definitions and types. Nurs Stand., 13, 29(37), s. 37-42. DOI:10.7748/ns.29.37.37.e9405.
2. Bartoszek, K. (2016). Otępienie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie. (Dostęp: 06.2025)

Autor