Czym są choroby neurodegeneracyjne?

Cechą wspólną wszystkich chorób neurodegeneracyjnych jest postępujące upośledzanie funkcji motorycznych i sprawności umysłowej. Na skutek gromadzenia się nieprawidłowych białek, przewlekłego stanu zapalnego, zaburzenia funkcji mitochondriów i mutacji genetycznych dochodzi do powolnego niszczenia neuronów i zmian degeneracyjnych w mózgu. Choroby neurodegeneracyjne można spowolnić i minimalizować ich objawy, ale nie da się ich wyleczyć.

Sprawdź dostępne terminy telewizyt u lekarza medycyny ogólnej

Jakie są rodzaje chorób neurodegeneracyjnych?

Objawy chorób neurodegeneracyjnych są różne, w zależności od konkretnego rodzaju choroby. 

Przykładowe choroby neurodegeneracyjne:

• choroba Alzheimera,
• choroba Parkinsona,
• stwardnienie zanikowe boczne (ALS),
• choroba Huntingtona,
• otępienie z ciałami Lewy’ego, 
• otępienie naczyniopochodne,
• otępienie czołowo-skroniowe.

Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera charakteryzuje się trudnościami z zapamiętywaniem. Osoby chore gubią rzeczy, mają trudności z orientacją w przestrzeni, nie potrafią znaleźć właściwych słów. 

W kolejnym etapie choroby pojawiają się zaburzenia zachowania: lęk, agresja, zaburzenia snu. Chorzy nie potrafią rozpoznawać bliskich i wymagają pomocy w codziennych zadaniach. 

W zaawansowanym stadium choroby pojawiają się trudności z poruszaniem, mową i samodzielnym dbaniem o potrzeby fizjologiczne. Chory wymaga opieki przez całą dobę. 

Lekami spowalniającymi postęp choroby są: donepezil, galantamina, mementyna, rywastygmina. W zależności od stanu chorego czasami dołączane są leki przeciwdepresyjne, uspokajające lub nasenne. 

Choroba Parkinsona

Za rozwój choroby Parkinsona odpowiada zanik neuronów dopaminergicznych w mózgu. Do charakterystycznych objawów należą: spowolnienie ruchów, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni, zaburzenia chodu i postawy ciała. Typowym zjawiskiem jest jednostronny, asymetryczny początek. Dostępne jest jedynie leczenie objawowe. Na początku jest ono skuteczne, lecz po kilku latach trwania choroby może wystąpić pogorszenie działania leków. Pojawiają się coraz większe zaburzenia chodu i wzrasta ryzyko upadków. Na zaawansowanym etapie choroby, pacjent większość czasu spędza na wózku lub w łóżku i nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie. 

Do leków stosowanych w chorobie Parkinsona należy: lewodopa, entakapon, tolkapon, selegilina, rasagilina, amantadyna i pramipeksol. 

Stwardnienie zanikowe boczne (ALS)

Stwardnienie zanikowe boczne to choroba neurodegeneracyjna objawiająca się jednostronnym osłabieniem mięśni. Pojawia się ono na skutek uszkodzenia neuronów odpowiedzialnych za ruch w rdzeniu kręgowym i mózgu. Początkowe objawy są różne, w zależności od tego, które mięśnie zostały objęte osłabieniem. Może pojawić się np. niedowład ręki lub nogi, trudności z mową lub przełykaniem. Dosyć często występują skurcze i nadmierne ślinienie się. U niektórych chorych występują nietypowe reakcje emocjonalne takie jak płacz lub śmiech, nieodpowiedni w danej sytuacji. Chory nie jest w stanie zapanować nad tymi reakcjami. Wraz z postępem choroby osłabione zostają coraz większe grupy mięśni po obu stronach ciała. W zaawansowanym etapie choroby zajęte są wszystkie kończyny oraz mięśnie oddechowe, co prowadzi do niewydolności oddechowej. 

Dostępne są leki łagodzące niektóre z objawów np. hamujące ślinienie się, zmniejszające skurcze mięśni oraz łagodzące zaburzenia emocjonalne. 

Choroba Huntingtona

Choroba Huntingtona jest genetyczną chorobą neurodegeneracyjną. W jej trakcie dochodzi do nieodwracalnych zmian w mózgu. Pojawiają się ruchy pląsawicze, otępienie i zmiany osobowości. Na początku pojawiają się zaburzenia nastroju i zachowania oraz niewielkie ruchy pląsawicze. Z czasem pojawia się upośledzenie myślenia i zaburzenia mowy. 

W celu zmniejszenia nasilenia objawów warto korzystać z fizjoterapii, terapii logopedycznej oraz psychologicznej. 

Do leków zmniejszających ruchy pląsawicze należy amantadyna, ryluzol oraz tetrabenazyna. Jeśli występują zaburzenia nastroju, zachowania lub osobowości lekarz może zadecydować o włączeniu leków przeciwdepresyjnych, lub uspokajających. 

Choroby otępienne

Do chorób neurodegeneracyjnych zaliczają się również niektóre choroby otępienne. W otępieniu z ciałami Lewy’ego, otępieniu naczyniopochodnym i otępieniu czołowo-skroniowym dochodzi do zaburzeń pamięci. Chorzy mogą zapominać słowa, nie pamiętać o umówionych wizytach i gubić rzeczy. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się trudności w rozpoznawaniu znajomych osób czy miejsc. Pojawiają się również zmiany zachowania i nastroju  takie jak agresja, apatia i drażliwość.  

Do leków zmniejszających objawy otępienia zaliczamy donepezil, rywastygminę i memantynę. Leczenie może również obejmować leki przeciwdepresyjne i uspokajające.

Choroby neurodegeneracyjne — diagnostyka i leczenie

Diagnostyka w dużej mierze opiera się na wywiadzie i badaniu neurologicznym. Czasami wykorzystywane są badania obrazowe np. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. 

Wszystkie choroby neurodegeneracyjne są postępujące, a leczenie opiera się na łagodzeniu objawów. W zależności od rodzaju choroby stosuje się leki łagodzące niekontrolowane ruchy, drżenia, lub poprawiające pamięć. 

Chorobom neurodegeneracyjnym często towarzyszą zaburzenia nastroju, zachowania i zmiany osobowości. Warto wtedy rozważyć konsultację z lekarzem psychiatrą. Czasami lekarz decyduje o włączeniu leków przeciwdepresyjnych, uspokajających lub przeciwpsychotycznych. 

Najlepsze efekty zapewnia połączenie współpracy z neurologiem, psychiatrą, fizjoterapeutą, a czasami również z logopedą. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Choroby neurodegeneracyjne — profilaktyka

Choroby neurodegeneracyjne są chorobami genetycznymi. Ryzyko ich wystąpienie jest większe w przypadku osób, u których w rodzinie one występowały. 

Chorób neurodegeneracyjnych przy obciążeniu genetycznym nie da się uniknąć. W przypadku chorób, w których pojawia się otępienie, pewną rolę profilaktyczną odgrywa codzienna aktywność intelektualna. 

Choroby neurodegeneracyjne — podsumowanie

Choroby neurodegeneracyjne dotyczą głównie osób starszych. Mimo że są nieuleczalne i postępujące nierzadko zdarza się, że chory może dobrze funkcjonować jeszcze przez jakiś czas po diagnozie. Dostępne są także leki łagodzące poszczególne objawy.

Bibliografia

1. Toader, C., Tataru, C. P., Munteanu, O., Serban, M., Covache-Busuioc, R. A., Ciurea, A. V., & Enyedi, M. (2024). Decoding Neurodegeneration: A Review of Molecular Mechanisms and Therapeutic Advances in Alzheimer's, Parkinson's, and ALS. International journal of molecular sciences, 25(23), 12613. https://doi.org/10.3390/ijms252312613 
2. Klimkowicz-Mrowiec A., Wiercińska A. "Choroba Alzheimera: przyczyny, leczenie, objawy choroby Alzheimera". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151134,choroba-alzheimera (Dostęp: 12.07.2025)
3. Sławek J. "Choroba Parkinsona". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151060,choroba-parkinsona (Dostęp: 12.07.2025)
4. Ostrowska M. "Stwardnienie zanikowe boczne". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151495,stwardnienie-zanikowe-boczne (Dostęp: 12.07.2025)
5. Bartoszek L. "Choroba Huntingtona". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/146237,choroba-huntingtona (Dostęp: 12.07.2025)
6. Bartoszek K. "Otępienie". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie (Dostęp: 12.07.2025)

Autor