Nerw twarzowy - jaka jest jego rola?

Nerw twarzowy jest jednym z dwunastu nerwów czaszkowych. Stanowi siódmy z nich i jest całkowicie odpowiedzialny za funkcje ruchowe mięśni mimicznych twarzy oraz częściowo ich czuciowe zaopatrzenie. Wspomaga także wytwarzanie łez oraz czucie po przedniej stronie języka.

Umów wizytę u neurologa

Czym jest porażenie nerwu twarzowego?

Porażenie nerwu twarzowego (VII nerwu czaszkowego) jest patologicznym stanem uszkodzenia tego nerwu, czego głównym efektem jest zaburzenie ruchomości mięśni twarzy. Porażenie nerwu twarzowego dzieli się na obwodowe – spowodowane uszkodzeniem jądra, pnia i poszczególnych gałęzi nerwu twarzowego oraz ośrodkowe – dotyczące uszkodzeń dróg korowo-jądrowych.

Przyczyny porażenia nerwu twarzowego

W literaturze medycznej opisywane są różne przyczyny porażenia nerwowego. Istnieje również termin porażenie Bella wskazujące na idiopatyczne, obwodowe porażenie nerwu, czyli bez konkretnej przyczyny. Jest to jedna z najczęstszych opisywanych ostrych mononeuropatii.

Pomimo obecności idiopatycznej przyczyny porażenia nerwu twarzowego istnieją również inne powody, przez które pacjent traci możliwość poruszania mięśniami mimicznymi twarzy. Wśród nich najczęściej zalicza się:

• zakażenia wirusowe (najczęściej opisywany jest wirus opryszczki);
• choroby zapalne np. półpasiec, borelioza, wirusowe lub bakteryjne zapalenie ucha środkowego;
• choroby naczyniowe i demielinizacyjne np. udar mózgu (krwotoczny lub niedokrwienny), cukrzyca, stwardnienie rozsiane;
• choroby autoimmunologiczne np. miastenia, toczeń układowy;
• uraz mechaniczny np. złamanie kości skroniowej;
• choroby nowotworowe;
• skutek uboczny zażywania niektórych leków;
• zabiegi chirurgiczne w obrębie twarzy np. wyrwanie ósemki, a także podanie znieczulenia;
• oziębienie obszaru twarzoczaszki.

Nadmierny wysiłek fizyczny nie zalicza się do przyczyn porażenia nerwu twarzowego.

Objawy porażenia nerwu twarzowego

Pierwsze, charakterystyczne objawy występujące podczas porażenia nerwu twarzowego to asymetria twarzy, obejmująca: 

• opadający kącik ust;
• wygładzenie fałdu nosowo-wargowego;
• utrudnione marszczenie czoła oraz nosa; 
• utrudnione uniesienie brwi;
• trudność z domknięciem powieki oka;
• trudności z uśmiechaniem się, wyszczerzeniem zębów oraz gwizdaniem.

W przypadku zauważenia objawów porażenia należy niezwłocznie wezwać karetkę lub udać się do szpitala, gdyż porażenie to może być pierwszym objawem udaru.

Leczenie nerwu twarzowego

Leczenie nerwu twarzowego niezależnie od przyczyny powinno rozpocząć się niezwykle szybko, po konsultacji z lekarzem rodzinnym lub neurologiem. Odpowiednie postępowanie różni się nieco w zależności od rodzaju porażenia nerwu

W przypadku ośrodkowego uszkodzenia nerwu twarzowego stosuje się odpowiednią farmakologię eliminującą problem (antybiotyki w przypadku np. boreliozy, leki trombolityczne w przypadku udaru niedokrwiennego) oraz rehabilitację.

W przypadku obwodowego uszkodzenia nerwu twarzowego rozpoczyna się od leczenia stanu zapalnego.

W przypadku porażenia nerwu twarzowego typu Bella (idiopatycznego), zalecane jest zastosowanie steroidoterapii.

Leczenie to odbywa się pod kontrolą neurologa, na podstawie wywiadu i badania fizykalnego. Czasami, w przypadku niewyjaśnionej przyczyny porażenia stosuje się dokładniejszą diagnostykę.

Należy pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu oczu, w przypadku niedomykającej się powieki oraz konsultacji z okulistą w celu wdrożenia leków np. nawilżających.

Wizytę u specjalisty w swojej okolicy umówisz bez wychodzenia z domu, korzystając z witryny LekarzeBezKolejki.pl

Porażenie nerwu twarzowego u dzieci

W większości przypadków przyczyny są takie same jak u osób dorosłych. Leczenie natomiast dobrane jest zarówno do przyczyny porażenia, jak i wieku dziecka.

Ile trwa porażenie nerwu twarzowego?

W większości przypadków porażenie nerwu twarzowego ustępuje w ciągu około 4-6 tygodni. Czas ten jednak jest indywidualny i uzależniony od przyczyny wystąpienia porażenia. Choć porażenie nerwu twarzowego może ustąpić samoistnie, po paru tygodniach, miesiącach, w praktyce lekarskiej nie zostawia się objawowego pacjenta bez odpowiedniego zaopatrzenia, a efekty leczenia są widoczne już po kilku tygodniach (czasami zdecydowanie szybciej).

Rehabilitacja nerwu twarzowego

Rehabilitacja porażenia nerwu twarzowego oparta jest na:

• masażach, terapii manualnej w okolicy mięśni twarzy i szyi;
• kinezyterapii – czyli ćwiczeniach mięśni mimicznych;
• fizykoterapii.

Masaż i terapia manualna 

Mają za zadanie pobudzenie mięśni po stronie porażonej oraz rozluźnienie mięśni po stronie przeciwnej, gdyż w głównej mierze to ta strona przejmuje funkcje mięśni mimicznych.

Kinezyterapia 

Jest szczególnie ważna, gdyż obejmuje ćwiczenia mające na celu przywrócenie funkcji mięśni mimicznych. Najczęściej wykonuje się je przed lustrem. Wśród takich ćwiczeń znaleźć się może: gwizdanie, uśmiechanie się, dmuchanie, nadmuchiwanie policzków, ruchy żuchwy, krążenia językiem, unoszenie i marszczenie brwi i nosa i wiele innych.

Fizykoterapia

W czasie rehabilitacji porażenia nerwu twarzowego stosuje się również fizykoterapię, obejmującą ciepłolecznictwo (naświetlania lub okłady), elektrostymulację punktów motorycznych w obrębie mięśni twarzy, a także laser.

Domowe sposoby leczenia porażenia nerwu twarzowego

Domowe sposoby opierają się na ćwiczeniach, najlepiej wskazanych przez lekarza lub fizjoterapeutę oraz ciepłych okładach.

Medycyna naturalna poleca również zioła mające na celu regenerację układu nerwowego do których zalicza się m.in. kozłek lekarski czy lebiodka ziele.

Bibliografia:

1. Sienkiewicz-Jarosz, H. (2013), Nerw twarzowy – fizjologia i najczęstsze choroby, Neurologia po Dyplomie, 8(2), str. 52-57
2. Wiercińska, M. (2022). Porażenie Bella (idiopatyczne porażenie nerwu twarzowego): przyczyny, objawy i leczenie. Medycyna Praktyczna, dostęp na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/305390,porazenie-bella-idiopatyczne-porazenie-nerwu-twarzowego-przyczyny-objawy-i-leczenie  (Dostęp  10.2023)
3. Obuchowska, I. (2016). Porażenie nerwu twarzowego. Podstawowe aspekty anatomiczne, etiologia, obraz kliniczny i postępowanie terapeutyczne. Przegląd Okulistyczny, dostępne na: https://www.edukacja.przegladokulistyczny.pl/porazenie-nerwu-twarzowego (Dostęp  10.2023)

Autor