Budowa ucha - co warto wiedzieć?

Ucho stanowi narząd słuchu i równowagi. Składa się z trzech części:

• ucha zewnętrznego - w jego skład wchodzi małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny i powierzchnia zewnętrzna błony bębenkowej. Odpowiada za nakierowanie fal dźwiękowych na błonę bębenkową;
• ucha środkowego - zbudowane jest z błony bębenkowej, jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych (strzemiączka, kowadełka i młoteczka), trąbki słuchowej oraz zewnętrznej powierzchni ucha okienka owalnego;
• ucha wewnętrznego - składającego się ze ślimaka, kanałów półkolistych oraz nerwu przedsionkowo-ślimakowego.

Umów się do lekarza rodzinnego

Zapalenie ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego potocznie nazywane jest uchem pływaka. Wywołane jest przez pałeczkę ropy błękitnej. Jednak zapalenie ucha zewnętrznego może przyjmować również inne formy i obejmować zarówno małżowinę uszną jak i przewód słuchowy zewnętrzny (PSZ). Głównymi objawami zapalenie małowiny usznej są m.in. ból, obrzęk i gorączka. Czasami mogą powstawać także ropnie. 

Jakie są przyczyny i jak wygląda leczenie zapalenia ucha zewnętrznego?

Bakteriami najczęściej wywołującymi zapalenie ucha zewnętrznego są bakteria ropy błękitnej oraz gronkowiec złocisty. Pacjent powinien w takim przypadku stosować antybiotyk oraz używać środków zakwaszających środowisko skóry małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego. 

Ograniczone zapalenie PSZ najczęściej wywodzi się z zapalenia mieszka włosowego, wywołanego przez bakterie Staphylococcus aureus. Leczenie opiera się na stosowaniu środków antyseptycznych i antybiotyku. W przypadku dużego obrzęku można użyć sterydów. Przy bólu i gorączce natomiast preferowane jest zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ulgę w bólu przynosi także nacięcie lub nakłucie powstałego czyraka.

Grzybicze i wirusowe zapalenie ucha zewnętrznego

Grzyby, przede wszystkim z rodzaju Aspergillus, również mogą być przyczyną zakażenia. Widoczny będzie wtedy biały, szary lub czarny nalot w przewodzie słuchowym. Terapia wiąże się długotrwałym stosowaniem leków przeciwgrzybiczych.

Gdy symptomami będzie: 

• wyciek krwisto-surowiczego płynu z ucha,
• porażenie nerwu twarzowego,
• pojawienie się pęcherzyków,
• najbardziej prawdopodobną przyczyną jest zakażenie wirusem Varicella-Zoster. Sposobem leczenia jest wówczas zastosowanie np. acyklowiru, czyli leku przeciwwirusowego.

Zapalenie ucha środkowego u dzieci - objawy

Zakażenie ucha środkowego, w zależności od ilości epizodów w ciągu roku, dzielimy na ostre i nawracające. Przyczyną zakażenia mogą być zarówno bakterie, jak i wirusy. Ostre forma dotyczy głównie dzieci do 7. roku życia. W przypadku nawracającego zapalenia często mamy do czynienia z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego.

Zapalenie ucha środkowego często jest następstwem infekcji górnych dróg oddechowych. Dzieci będą skarżyć się na silny ból ucha pojawiający się głównie w nocy. Symptomem może być również słabszy słuch oraz uczucie pełności w uchu. Zapalenie ucha u niemowlaka bywa ciężkie do zdiagnozowania. Dziecko może być niespokojne, płakać i ocierać uszkiem o poduszkę.

Leczenie zapalenia ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego zazwyczaj trwa krótko i zastosowanie leków przeciwbólowych bywa wystarczające. Jeśli objawy nie ustępują, należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza. Pediatra lub otolaryngolog może podjąć decyzję o zastosowaniu antybiotyków, takich jak amoksycylina czy ceftriakson. W rzadkich sytuacjach konieczne może być nacięcie błony bębenkowej (paracenteza), m.in. w celu ewakuacji wydzieliny.

W przypadku konieczności konsultacji z lekarzem wizytę możesz umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Paracenteza jamy bębenkowe

Paracenteza jamy bębenkowej polega na nacięciu błony bębenkowej w kwadrancie tylno-dolnym lub przednio-dolnym. Zabieg, w zależności od stanu chorego i decyzji lekarza oraz pacjenta, przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Stanami stanowiącymi wskazanie do paracentezy są m.in.:

• ostre ropne zapalenie ucha środkowego - w przypadku, kiedy antybiotyk nie pomaga;
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego;
• obecność krwi w jamie bębenkowej.

Bibliografia:

1. Hassmann-Poznańska, E. (2016). Ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/74798,ostre-zapalenie-ucha-srodkowego. (Dostęp: 08.2023).
2. Niemczyk, K. (2012). Wykłady z otolaryngologii. Zapalenie uszu. MediPage, Warszawa, s. 104-131.
3. Zagor, M., Czarnecka, P., Janoska-Jaździk, M. (2017). Zakażenia ucha zewnętrznego. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/106224,zakazenia-ucha-zewnetrznego. (Dostęp: 08.2023).

Autor