Co to jest niedosłuch?

Niedosłuch to ograniczenie funkcji słuchowej, która znacząco utrudnia i ogranicza odbieranie dźwięków z otoczenia. Może dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci, a także występować w większym lub mniejszym stopniu. W celu ustalenia stopnia niedosłuchu laryngolog wykonuje badanie audiometryczne. Dzięki niemu określa się progowy poziom dźwięków słyszalnych. Do określenia stopnia niedosłuchu najczęściej stosuje się klasyfikację wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Klasyfikacja niedosłuchu według WHO:

• brak niedosłuchu (zdrowy słuch): ≤25 dB;
• lekki niedosłuch (nieznaczny ubytek słuchu): 26-40 dB;
• umiarkowany niedosłuch: 41-60 dB;
• znaczny niedosłuch: 61-80 dB;
• głęboki niedosłuch: ≥81 dB;

Wizytę u laryngologa w Twojej okolicy umówisz na stronie LekarzeBezKolejki.pl.

Przyczyny i rodzaje uszkodzeń słuchu

Przyczyn niedosłuchu może być naprawdę wiele. Wśród najczęstszych wyróżnia się:

• wady wrodzone i obciążenia genetyczne;
• stopniową degenerację komórek słuchowych w uchu wewnętrznym (starzenie się organizmu);
• wysoką ekspozycję na hałas;
• infekcje i choroby (u dzieci szczególnie zapalenie ucha środkowego);
• urazy mechaniczne (np. nieprawidłowy sposób czyszczenia uszu, urazy głowy);
• przyjmowanie leków ototoksycznych.

Rodzaje uszkodzeń słuchu

Rodzaj niedosłuchu zależy od miejsca uszkodzenia narządu słuchu. Wyróżnia się niedosłuch przewodzeniowy, odbiorczy oraz mieszany (przewodzeniowo-odbiorczy).

Niedosłuch przewodzeniowy

Opisuje się go w momencie, gdy dotarcie dźwięku do ucha wewnętrznego jest utrudnione. Najczęściej przyczyną jest infekcja ucha środkowego lub zewnętrznego, nagromadzenie woskowiny w uchu zewnętrznym, ciało obce lub perforacja (uszkodzenie) błony bębenkowej. Niedosłuch przewodzeniowy u dzieci występuje stosunkowo często. Jest tak ze względu na rozwijający się aparat słuchowy i znacznie bardziej poziomej pozycji trąbki słuchowej, co utrudnia odprowadzenie zalegającej wydzieliny w uchu środkowym.

Niedosłuch odbiorczy

Niedosłuch odbiorczy (nazywany również niedosłuchem wysokich częstotliwości) występuje głównie na skutek uszkodzenia komórek słuchowych w uchu wewnętrznym lub nerwu słuchowego. Powoduje ono osłabienie lub całkowity zanik sygnału dźwiękowego docierającego do mózgu. Ten rodzaj niedosłuchu następuje głównie w wyniku wysokiego narażenia na hałas lub naturalnego procesu starzenia się organizmu.

Niedosłuch przewodzeniowo-odbiorczy (mieszany)

Ten rodzaj niedosłuchu jest połączeniem dwóch poprzednich rodzajów. Oznacza, że dźwięk ma problem nie tylko z dotarciem do ucha wewnętrznego, ale istnieje też problem z jego przetworzeniem przez nerw słuchowy.

Objawy niedosłuchu

Objawy uszkodzenia słuchu mogą się nieznacznie różnić w zależności od stopnia zaawansowania oraz rodzaju niedosłuchu. Jednak podstawowe sygnały świadczące o obecnym lub rozwijającym się niedosłuchu to między innymi:

• trudności w rozumieniu i w słyszeniu mowy – szczególnie odczuwalne w głośnym otoczeniu, np. na ulicy, w barze. Dźwięki wydają się przytłumione, zniekształcone;
• częste proszenie rozmówców o powtarzanie wypowiedzi;
• zwiększanie głośności podczas używania odbiorników – telewizja lub radio.

Te objawy mogą wskazywać na umiarkowany ubytek słuchu, a więc niedosłuch w granicy około 30-40 db. Wówczas dźwięki czy rozmowa w hałasie są ciężkie do zrozumienia, a szept praktycznie niesłyszalny.

Niedosłuch u dziecka — objawy

Objawy niedosłuchu u dzieci znacząco nie różnią się od objawów występujących u dorosłych. Powinny być one szybko wychwycone zarówno przez rodziców, jak i osoby zajmujące się dziećmi w ciągu dnia (np. nauczycieli). Prawidłowy rozwój słuchu jest kluczowy do dla rozwoju mowy, zdolności poznawczych i komunikacji. Po czym poznać, że dziecko niedosłyszy?

Niedosłuch u dziecka w wieku niemowlęcym najczęściej objawia się:

• brakiem reakcji na głośne dźwięki (trzaśnięcie drzwiami, klaśnięcie);
• brakiem reakcji wzrokowej w kierunku dźwięku;
• osłabieniem lub całkowitym brakiem gaworzenia.

Niedosłuch u starszych dzieci charakteryzuje się:

• opóźnionym rozwojem mowy;
• brakiem reakcji na wołanie;
• brakiem zrozumienia prostych poleceń;
• częstym wskazywaniu palcem zamiast nazywania przedmiotów;
• głośną mową;
• częstą prośbą o powtórzenie wypowiadanych do niego słów;
• słuchaniem odbiorników (telewizja, radio) z bardzo dużą głośnością.

Niedosłuch — leczenie

Leczenie niedosłuchu u dorosłych, jak i u dzieci uwarunkowane jest jego przyczyną, rodzajem oraz stopniem zaawansowania. Czy niedosłuch może się cofnąć? W niektórych przypadkach powrót do prawidłowych funkcji słuchowych jest możliwy. W innych to jedynie poprawa jakości życia poprzez zastosowanie odpowiednich implantów bądź aparatów słuchowych.

Jednym z częściej zadawanych pytań przez rodziców dzieci dotkniętych niedosłuchem jest: czy niedosłuch u niemowlaka może się cofnąć? I odpowiedź brzmi – jak najbardziej, może dojść do powrotu funkcji słuchowych, jeśli przyczyna leży w sytuacjach odwracalnych (czyli infekcjach, woskowinie usznej czy wini się obrzęk po porodzie, który z czasem ustępuje).

Leczenie niedosłuchu przewodzeniowego

Niedosłuch przewodzeniowy jest zazwyczaj odwracalny i jego leczenie zależne jest od przyczyny. Najczęściej polega na usunięciu nadmiaru woskowiny usznej lub ciała obcego z ucha podczas kontroli laryngologicznej, leczeniu infekcji ucha środkowego lub poddaniu się zabiegowi chirurgicznemu (np. rekonstrukcji błony bębenkowej).

A jak długo trwa niedosłuch po zapaleniu ucha? Niedosłuch ten ma zazwyczaj charakter tymczasowy i w większości wypadków ustępuje po całkowitym wyleczeniu infekcji.

Leczenie niedosłuchu wysokich częstotliwości

Niedosłuch odbiorczy jest zazwyczaj trwały i postępujący. Jego leczenie polega na korekcji i wspomaganiu za pomocą dostępnych technologii, czyli aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych.

Bibliografia

1. Wiercińska M. (2022). Ostre i przewlekłe zapalenie ucha środkowego: przyczyny, objawy i leczenie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/177491,ostre-zapalenie-ucha-srodkowego. (Dostęp: 03.2025)
2. Cudejko, R. (2017). Kłopoty ze słuchem u dzieci, poradnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/161544,klopoty-ze-sluchem-u-dzieci-poradnik-dla-rodzicow. (Dostęp: 03.2025)
3. Mielcarek-Kuchta, D., Waśniewska, E., Obrębowska-Karsznia, Z., i inni (2006). Leczenie niedosłuchów przewodzeniowych. Postępy w chirurgii głowy i szyi, 1, s. 36-45.
4. Gyrczuk, E., Frąc, L.,Topczewska-Cabanek, A., i inni (2014). Wiedza rodziców na temat postępowania leczniczego i rehabilitacyjnego u dzieci z niedosłuchem. Family Medicine&Primary Care Review, 16, 1, s. 20-24.

Autor