Zapalenia ucha u dziecka a budowa ucha

Narządem odbierającym bodźce słuchowe jest ucho. Anatomicznie, dzieli się ono na ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. 

Część wewnętrzna narządu słuchu najrzadziej ulega stanowi zapalnemu. Zapalenie ucha zdecydowanie częściej dotyczy u dzieci elementów składających się na ucho zewnętrzne lub ewentualnie środkowe.

Umów się do lekarza rodzinnego

Zapalenie ucha u niemowlaka i starszego dziecka

Wyróżnia się ostre i przewlekłe zapalenie ucha u dziecka. 

Ostre zapalenie ucha to nagły ból, najczęściej występujący u dzieci i niemowląt. Przewlekłe zapalenie uszu jest zazwyczaj wynikiem niedoleczonej wcześniejszej infekcji. Postępowanie lecznicze w obu przypadkach powinno być trafne i szybkie, aby nie doprowadzić do poważnych powikłań. 

Warto pamiętać, że im młodsze dziecko, tym objawy zapalenia ucha mogą być bardziej niespecyficzne i warto zwracać również uwagę na zachowanie dziecka. Zapalenie ucha u niemowlaka objawia się często niepokojem, tarciem główką o poduszkę czy płaczem podczas dotyku w okolicy ucha. Bardzo często sytuacją poprzedzającą zapalenie ucha jest infekcja górnych dróg oddechowych.

Zapalenie ucha zewnętrznego

Zadaniem ucha zewnętrznego jest odbieranie dźwięków, a następnie ich wzmacnianie i kierowanie do głębiej położonych elementów słuchowych. Zapalenie ucha zewnętrznego dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych, przeważnie obejmując przewód słuchowy i małżowinę uszną.

Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego jest bardzo często nazywane uchem pływaka, gdyż to właśnie częste kąpiele w zbiornikach wodnych oraz ciepłe i wilgotne środowisko panujące w uchu przyczyniają się do rozwoju stanu zapalnego. 

Zakażenia ucha zewnętrznego mogą być wywołane zarówno przez wirusy, bakterie, jak i grzyby. Infekcje bakteryjne najczęściej są spowodowane przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) lub pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Za infekcje o podłożu wirusowym najczęściej odpowiada wirus opryszczki lub ospy wietrznej i półpaśca, a za zakażenia grzybicze - Candida i Aspergillus.

Objawy zapalenia ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego najczęściej manifestuje się bólem w okolicy ucha oraz obrzękiem przewodu słuchowego, co jest odczuwalne przez pacjenta jako pogorszenie słuchu. Stan zapalny często rozwija się w towarzystwie gorączki i bólu głowy. W przypadku zapalenia o charakterze bakteryjnym, zauważyć można również ropną wydzielinę z ucha.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego

Objawy towarzyszące zapaleniu są silne i intensywne, dlatego zaleca się szybką interwencję laryngologiczną lub wizytę u lekarza medycyny rodzinnej czy pediatry, aby rozpoznać przyczynę zapalenia ucha zewnętrznego i wdrożyć odpowiednie leczenie. Najczęściej stosowane są leki miejscowe (krople douszne, zawiesiny i maści) oraz ogólnoustrojowe leki przeciwbólowe, przeciwzapalne - w celu zmniejszenia bólu (np. ibuprofen, ketoprofen).

Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego to problem szczególnie często dotykający dzieci, ze względu na budowę ucha w tak młodym wieku. Trąbka słuchowa u dzieci jest krótka, co sprzyja rozprzestrzenianiu się zakażeń z jamy nosa i nosowej części gardła przez trąbkę słuchową do jamy bębenkowej z wytworzeniem ropnej wydzieliny. Najczęściej odpowiedzialne za zapalenie ucha środkowego są bakterie: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis.

Objawy zapalenia ucha środkowego

Wśród objawów zapalenia ucha środkowego wyróżnia się nagły, ostry ból ucha z zauważalnym pogorszeniem słuchu. Tak jak w każdym stanie zapalnym, może również pojawić się gorączka i ogólne osłabienie. W niektórych przypadkach dochodzi do perforacji (pęknięcia) błony bębenkowej, czemu często towarzyszy ropny wysięk z ucha. Zazwyczaj do jej zaleczenia dochodzi samoistnie. Pacjent musi wówczas bardzo uważać np. w trakcie kąpieli, aby uniknąć dostania się wody do ucha, która zaburzyłoby proces regeneracji błony bębenkowej.

Leczenie zapalenia ucha środkowego

Przy zapaleniu ucha środkowego niezbędna jest wizyta u laryngologa. Najczęstszym postępowaniem jest antybiotykoterapia oraz stosowanie leków miejscowych, mających na celu zmniejszenie zapalenia i wspieranie gojenia się błony bębenkowej w przypadku jej perforacji.

Kiedy wybrać się do lekarza?

Najlepiej do lekarza wybrać się od razu po zauważeniu pierwszych objawów mogących świadczyć o zapaleniu ucha u dziecka. Nieleczona infekcja ucha może prowadzić do poważnych konsekwencji, m.in. osłabienia lub utraty słuchu.

Wizytę u laryngologa i lekarzy innych specjalizacji możesz umówić bez wychodzenia z domu korzystając z portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Domowe sposoby na zapalenie ucha

Istnieje kilka sposobów radzenia sobie z zapaleniem ucha w domowym zaciszu. Należy jednak pamiętać, aby nie bagatelizować objawów zapalenia ucha u dziecka i nie zwlekać z wizytą u laryngologa. Domowe sposoby nie zastąpią wizyty u specjalisty.
Jeśli chcesz wspomóc farmakoterapię domowymi sposobami lub zapobiegać rozwinięciu się zapalenia ucha warto zastosować się do poniższych rad:

1. Odpowiednia higiena uszu - warto pamiętać, że patyczki do uszu powinny służyć jedynie do czyszczenia najbardziej zewnętrznej części ucha - małżowiny usznej. Czyszczenie przewodu słuchowego powinno się odbywać przy doborze odpowiednich, aptecznych preparatów.
2. Ciepłe okłady - przy delikatnym bólu ucha, warto przyłożyć np. ręcznik zwilżony ciepłą wodą w okolice małżowiny usznej i stawów skroniowo-żuchwowych. Pamiętaj, aby okład nie był zbyt gorący!
3. Odpowiednia pozycja do spania - postaraj się nie spać na uchu, które Cię boli. Warto odwrócić się na drugi bok oraz głowę ułożyć nieco wyżej, aby ułatwić drenaż wydzieliny (jeśli taka występuje podczas zapalenia).
4. Właściwa dieta - w momencie, gdy zaczynasz odczuwać dolegliwości bólowe ucha (lub chcesz im zapobiegać), warto włączyć do swojej diety produkty przyspieszające walkę z zapaleniem. Wśród takich produktów wyróżnia się m.in. czosnek lub imbir.

Pamiętaj aby nie wprowadzać żadnych przedmiotów do przewodu słuchowego. Powoduje to zanieczyszczenie oraz może pogorszyć stan zapalny. 

Bibliografia:

1. Wiercińska, M. (2022). Ostre i przewlekłe zapalenie ucha środkowego: przyczyny, objawy i leczenie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/177491,ostre-zapalenie-ucha-srodkowego, (Dostęp: 12.2022).
2. Zagor, M., Czarnecka, P., Janoska-Jaździk, M. (2017). Zapalenie ucha zewnętrznego. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/106224,zakazenia-ucha-zewnetrznego. (Dostęp:12.2022).
3. Kuczkowski, J. (2011). Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Forum Medycyny Rodzinnej, 5, 3, s. 287-294.

Autor