Czym jest półpasiec?

Półpasiec (łac. Herpes zoster) jest ostrą, zakaźną chorobą wirusową wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus, VZV) - a dokładnie przez jego reaktywację. Półpasiec rozwija się tylko u osób, które przebyły ospę wietrzną. Po przechorowaniu ospy wirus VZV pozostaje w ciele, w grzbietowych zwojach nerwowych lub zwojach nerwów czaszkowych, w uśpionej formie. W sytuacjach obniżonej odporności np. w konsekwencji choroby, w stanach długotrwałego stresu i zmęczenia, w trakcie choroby nowotworowej, bądź na skutek przyjmowania leków obniżających odporność, uśpiony do tej pory wirus zaczyna namnażać się i atakuje organizm wywołując półpasiec. 

Kto jest najbardziej narażony na rozwój półpaśca?

Do osób najbardziej narażonych na rozwój półpaśca należą osoby:

• chorujące na nowotwory;
• po chemio- i radioterapii;
• przyjmujące leki przeciwdziałające odrzuceniu przeszczepu;
• nosiciele wirusa HIV;
• starsze, ze słabą odpornością;
• żyjące w długotrwałym stresie.

Umów się do lekarza rodzinnego

Jak zarażamy się półpaścem?

Osoby, które były chore na ospę wietrzną, nie mogą zarazić się półpaścem od chorego na półpasiec. Natomiast osoby, które jeszcze nie chorowały na ospę mogą zarazić się od chorego na półpasiec właśnie ospą, ponieważ na skutek pierwszego kontaktu z wirusem VZV chorujemy właśnie na ospę, nie na półpasiec. Ospą wietrzną od chorych na półpasiec można zarazić się przez bezpośredni kontakt z płynem z pęcherzyków półpaścowych. Zaschnięte pęcherzyki półpaścowe nie stanowią już zagrożenia.

Objawy półpaśca

Objawy półpaśca można pogrupować ze względu na kolejność ich pojawiania się na:

• Objawy zwiastunowe - ból w obrębie jednego dermatomu, czyli obszaru unerwionego przez jeden korzeń rdzeniowy. Ból może być kłujący, pulsujący, może pojawić się świąd skóry, uczucie mrowienia, palenia, a także gorączka lub stan podgorączkowy oraz bóle głowy.
• Bolesną lub swędzącą wysypkę w postaci pęcherzyków wypełnionych płynem. Wysypka umiejscawia się zwykle po jednej stronie, zwykle bez przekraczania linii środkowej ciała. Najczęściej lokalizuje się ona w obrębie nerwów międzyżebrowych, stąd nazwa półpasiec. Wysypka może pojawiać się w obrębie głowy, raczej nie dotyka kończyn.
• Zasychanie pęcherzyków półpaścowych, przekształcenie się ich w strupki, które po około 4 tygodniach odpadają, nierzadko pozostawiając przebarwienia i blizny.

Powikłania i nietypowe postacie kliniczne półpaśca

Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest neuralgia półpaścowa. Jest to przewlekły ból, który obejmuje miejsce występowania wysypki, utrzymuje się zwykle ponad 30 dni, niektóre źródła podają, że nawet dłużej niż 3 miesiące po pojawieniu się wysypki. Dolegliwość częściej dotyczy osób starszych.

Czasami półpasiec umiejscawia się w obrębie oka, ucha lub dotyczy nerwów w obrębie opon mózgowo-rdzeniowych. Może to prowadzić do groźnych konsekwencji dla zdrowia jak np.  zapalenie spojówki, rogówki lub nerwu wzrokowego, a nawet utraty wzroku, pojawienia się szumów w uszach, zawrotów głowy, czy utraty słuchu. Zdarza się, że w przebiegu półpaśca dochodzi do nadkażenia zmian skórnych przez bakterie, głównie gronkowce, na skutek czego powstają blizny i przebarwienia. 

Aby skutecznie leczyć te odmiany półpaśca należy skonsultować się z okulistą, laryngologiem i/lub dermatologiem, aby wdrożyć odpowiednie leczenie, które pozwoli uniknąć poważniejszych konsekwencji. Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

U osób z osłabionym układem odpornościowym lub stosujących leczenie immunosupresyjne może dojść do groźnych powikłań półpaśca - u nich też częściej rozwija się półpasiec rozsiany, obejmujący narządy wewnętrzne: płuca, wątrobę i mózg. Czasami dochodzi do rozwinięcia półpaśca nawracającego (mniej niż 5% chorych) - taka sytuacja wymaga diagnostyki w kierunku ciężkich zaburzeń odporności.

Leczenie półpaśca

W leczeniu półpaśca najczęściej lekarz zaleca stosowanie leków przeciwwirusowych - głównie acyklowiru. Ważne aby do lekarza zgłosić się zaraz po pojawieniu się wysypki. Jeśli ból towarzyszący półpaścowi nie jest bardzo silny do jego łagodzenia stosuje się paracetamol, który w razie konieczności lekarz zamieni na silniejsze leki przeciwbólowe. 

Oprócz doustnych leków przeciwbólowych ulgę może przynieść maść rozgrzewająca z kapsaicyną, którą stosuje się dopiero po zagojeniu się zmian półpaścowych, na zdrową skórę. Niektórym lekarz zaleca stosowanie leków przeciwalergicznych, w celu zmniejszenia świądu związanego z wysypką. W przypadku neuralgii półpaścowej należy skonsultować się z neurologiem.

Jak chronić się przed półpaścem?

Obecnie uważa się, że najlepszą ochroną przed rozwojem półpaśca jest szczepienie przeciwko ospie wietrznej, które zmniejsza ryzyko wystąpienia półpaśca w dorosłym życiu. Duże nadzieje pokłada się również w szczepionce przeciw półpaścowi, na ten moment niedostępnej w Polsce.

Aby uchronić się przed półpaścem należy zadbać o odporność, szczególnie osób starszych i chorych na poważne schorzenia upośledzające układ odpornościowy.

Autor