Przyczyny zachorowania

Czynnikiem etiologicznym mononukleozy zakaźnej (Mononucleosis infectiosa) jest wirus Epsteina-Barr (EBV). Należy on do rodziny Herpesviridae i jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie. Do tej samej rodziny należą inne, odpowiedzialne za popularne wśród ludzi choroby zakaźne, wirusy m.in. Herpes simplex (wirus opryszczki pospolitej), Varicella zoster (wirus ospy wietrznej i półpaśca), Cytomegalovirus (wirus cytomegalii). Wirus Epsteina-Barr posiada zdolność do zakażenia człowieka na całe życie. Po przebyciu pierwotnego zakażenia EBV przechodzi w tzw. stan latencji. Jest to cecha charakterystyczna dla herpeswirusów. W tym okresie wirus pozostaje względnie nieszkodliwy. Natomiast w niektórych sytuacjach może ulec reaktywacji i ponowić produkcję zakaźnych cząstek.

W jaki sposób można zarazić się mononukleozą?

Jak już zostało powiedziane za wywołanie choroby odpowiada wirus Epsteina-Barr. Przenosi się on głównie w kontakcie bezpośrednim przez ślinę i drogą płciową oraz drogą kropelkową, a także przez przetoczenie krwi i preparatów krwiopochodnych. Do zakażenia mononukleozą dochodzi najczęściej w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym i jego wydzielinami (ślina, wydzieliny nosogardła), rzadziej drogą kropelkową.

Mononukleozą można zarazić się zarówno od osób z aktywną chorobą jak i tych u których okres wylęgania wirusa przechodzi bezobjawowo, a także od osób w okresie rekonwalescencji po jej przebyciu (po przechorowaniu ozdrowieniec pozostaje źródłem wirusów nawet do kilkunastu miesięcy). Do zakażenia wirusem Epsteina-Barr może dojść również w konsekwencji transfuzji zakażonej krwi, przeszczepu zakażonego szpiku bądź zakażonych narządów wewnętrznych. Osoby, które przeszły mononukleozę zakaźną do końca życia okresowo wydalają EBV w ślinie.

 

Objawy mononukleozy zakaźnej

Objawy choroby często przypominają grypę lub przeziębienie, dlatego mogą być błędnie interpretowane. Okres wylęgania się mononukleozy jest dość długi i wynosi od 30 do 50 dni. Początkowo choremu towarzyszy ogólne osłabienie i zmęczenie oraz bóle głowy, mięśni i stawów. Z czasem dołącza do tego gorączka, nawet powyżej 38,5°C, która utrzymuje się dłużej niż w przypadku innych chorób wirusowych, bo ponad dwa tygodnie i nie daje się łatwo obniżyć środkami przeciwgorączkowymi. Występuje stan zapalny gardła i migdałków, które mogą być pokryte rozległymi białymi nalotami. Pojawia się charakterystyczna wysypka o charakterze plamisto-grudkowym, przypominająca tę występującą w przebiegu szkarlatyny lub różyczki. Dochodzi do uogólnionego powiększenia węzłów chłonnych. Może też wystąpić obrzęk twarzy, głównie w okolicy powiek (często u małych dzieci) i nasady nosa. Zwykle towarzyszy jej nieżyt nosa. W przebiegu mononukleozy dochodzi do także do powiększenia wątroby i śledziony.

Kiedy zgłosić się do lekarza

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. Mononukleozę zakaźną rozpoznaje się najczęściej na podstawie wywiadu oraz objawów klinicznych. Na podstawie tych informacji lekarz może postawić odpowiednią diagnozę i odróżnić mononukleozę np. od anginy.

Poza tym, lekarz może pomocniczo zlecić wykonanie poniższych badań diagnostycznych:

• morfologia krwi z rozmazem - w przebiegu mononukleozy obecna leukocytoza z przewagą limfocytów

• ASPAT i ALAT - podwyższona aktywność aminotransferaz (nawet u 80% chorych) związana z częstym występowaniem zapalenia wątroby u chorych na mononukleozę 

• obecność swoistych przeciwciał anty-VCA IgM - które świadczą o stosunkowo świeżym zakażeniu EBV.

Metody leczenia

Mononukleozę zakaźną leczy się objawowo tak, aby złagodzić jej przebieg, podobnie jak ma to miejsce w przypadku typowej infekcji wirusowej. Lekarz może dodatkowo zalecić stosowanie leków przeciwbólowych i obniżających gorączkę czy też takich o działaniu przeciwzapalnym. W przypadku pojawienia się powikłań o podłożu bakteryjnym, głównie bakteryjnego zapalenia gardła, konieczne może okazać się włączenie antybiotyku. Chory powinien pozostać w domu i dużo odpoczywać Przy utrzymującej się przez dłuższy czas gorączce należy szczególnie pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Objawy choroby ustępują całkowicie w przeciągu 2–3 miesięcy, po tym czasie, jeśli choroba przebiegała bez powikłań, można wrócić do aktywnego życia. Z powikłaniami mononukleozy ma się do czynienia stosunkowo rzadko, a do najczęstszych zalicza się utrudnienie oddychania, które jest związane ze znacznym powiększeniem migdałków, węzłów chłonnych i niedrożnością przewodów nosowych. Większość ludzi po przechorowaniu mononukleozy nabywa dożywotnią odporność i już nigdy ponownie nie zachoruje. 

Czy da się zapobiec zakażeniu mononukleozą?

Przed zakażeniem mononukleozą właściwie nie jesteśmy w stanie się uchronić, ponieważ całkowita izolacja osób niezakażonych od zakażonych jest praktycznie niemożliwa. Najważniejszym elementem profilaktyki będzie dbanie o zachowanie podstawowych zasadach higieny, częste mycie rąk, unikanie wspólnego korzystania z różnych przedmiotów, które mogły mieć kontakt ze śliną np. picia z jednej butelki, kubka, używanie tych samych sztućców i talerzy.

Autor