Krótka historia tabletki antykoncepcyjnej

Ludzie od zarania dziejów szukali sposobów, które mogłyby ich uchronić przed niechcianą ciążą. Wiele czasu musiało upłynąć, nim dokładnie poznano mechanizmy cyklu menstruacyjnego i zapłodnienia. Dopiero odkrycie dwóch żeńskich hormonów płciowych - estrogenu i progesteronu - pozwoliło powiązać pewne fakty i dostrzec zależność między ich stężeniem, a fazami cyklu i ciążą. Okazało się bowiem, że przy podwyższonym stężeniu progesteronu (widocznym także w ciąży) nie dochodzi do zapłodnienia. Po tym odkryciu zaczęto prowadzić badania, których celem było uzyskanie tego hormonu lub substancji o podobnym działaniu. Udało się to w latach pięćdziesiątych, zaś pierwsza tabletka pod nazwą Enovid trafiła do amerykańskich aptek w 1960 r. W Polsce pierwszą pigułkę antykoncepcyjną wprowadzono do sprzedaży w roku 1966.

Tabletki jedno- i dwuskładnikowe

W aptekach dostępne są dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych:

• tabletki dwuskładnikowe,
• tabletki jednoskładnikowe.

Tabletka dwuskładnikowa, jak sama nazwa wskazuje, zawiera w sobie dwa hormony - estrogen oraz progestagen. Tabletki tego typu hamują owulację oraz zmieniają właściwości śluzu w ten sposób, by plemniki nie mogły się dostać do komórki jajowej. Dodatkowo wpływają na strukturę endometrium, by utrudnić implantację zapłodnionej komórki. Dla tej metody antykoncepcji tzw. wskaźnik Pearla dla idealnego stosowania (tj. gdy metoda była stosowana prawidłowo) wynosi 0,1. Oznacza to, że tabletka dwuskładnikowa jest jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży.

Tabletki jednoskładnikowe, nazywane też minipugułką, zawierają niska dawkę tylko jednego hormonu - syntetycznego progestagenu. Lekarze przepisują je kobietom o słabszej tolerancji na estrogen, zawarty w tabletkach dwuskładnikowych. Substancją czynną może być także lewonoregesterel, etynodiol dwuoctanowy, dezogestrel czy noretysteron. Ta forma antykoncepcji jest często polecana kobietom karmiącym piersią. Minipigułka zmienia właściwości śluzu w szyjce macicy, uniemożliwiając plemnikom dotarcie do komórek jajowych. Jednocześnie hamują owulację oraz utrudniają ewentualną implantację. w przypadku tej metody wskaźnik Pearla dla idealnego stosowania wynosi 0,5.

Decyzję o tym, którą formę antykoncepcji wybrać, podejmuje się razem z lekarzem ginekologiem. Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powinien poprzedzić szczegółowy wywiad lekarski, a także szereg badań diagnostycznych, które potwierdzą, czy możemy stosować takie preparaty. Jeżeli planujemy rozpocząć taką formę antykoncepcji, warto wybrać się na konsultację. Niezależnie od tego, czy interesuje nas wizyta prywatna, czy w ramach NFZ, termin możemy zarezerwować w serwisie LekarzeBezKolejki.pl. Strona oferuje tysiące terminów wizyt do specjalistów w całej Polsce.

Tabletki 72 Po

W tym miejscu warto również wspomnieć o antykoncepcji postkoitalnej, czyli popularnej "tabletce 72 po". Tym, co różni ją od tradycyjnych tabletek antykoncepcyjnych, jest moment jej stosowania. Przyjmuje się ją po, a nie przed stosunkiem. Substancją czynną jest levonorgestrel lub octan uliprystalu. Najwyższą skuteczność tabletka wykazuje do 72 godzin po niezabezpieczonym (lub źle zabezpieczonym) stosunku. Przyjęta do 120 godzin od stosunku może nie być już tak skuteczna. Działanie tabletki polega na niedopuszczeniu do zapłodnienia. Wbrew obiegowej opinii, antykoncepcja postkoitalna nie ma wpływu na już zagnieżdżony zarodek. Z uwagi na wysoką dawkę hormonów, metoda ta może być stosowana wyłącznie doraźnie i nie częściej niż raz w trakcie cyklu menstruacyjnego.

Tabletka antykoncepcyjna a skutki uboczne

To, co budzi największe kontrowersje wokół antykoncepcji hormonalnej to możliwe działania niepożądane. Długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych niesie ze sobą pewne ryzyko, o którym ginekolog jest zobowiązany pacjentkę poinformować. Jednocześnie lekarz musi dokładnie prześledzić historię zdrowotną pacjentki i zlecić stosowne badania, by mieć pewność, że antykoncepcja hormonalna w danym przypadku będzie bezpieczna. W jakich sytuacjach kobieta powinna stosować inną formę antykoncepcji? 

Jednym z głównych kryteriów wykluczających stosowanie antykoncepcji hormonalnej są występujące w przeszłości zakrzepy w naczyniach krwionośnych, płucach i innych narządach, a także zawał serca lub udar. Długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych może zwiększać ryzyko chorób zakrzepowych, zwłaszcza u kobiet, które obciążone są dodatkowymi czynnikami ryzyka, takimi jak: wiek powyżej 35. roku życia, palenie papierosów, otyłość, hipercholesterolemia czy nadciśnienie tętnicze. 

Również kobiety, u których wykryto lub podejrzewa się raka piersi lub narządów płciowych, nie powinny stosować tej formy zabezpieczenia przed ciążą. Nie wykazano wprawdzie, że tabletki antykoncepcyjne mają wpływ na rozwój tych chorób. Faktem jest jednak, że u pacjentek przyjmujących tabletki częściej obserwuje się raka piersi. Z tabletek zrezygnować muszą również te osoby, u których występowały choroby wątroby (w tym nowotwory), zaburzenia czynności nerek oraz zapalenia trzustki.

Należy pamiętać, że ryzyko wspomnianych chorób podczas przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych jest delikatnie zwiększone. Co więcej, istnieje także wiele korzyści ze stosowania tych preparatów, które niejako równoważą możliwe ryzyko. To, czy w danym wypadku warto stosować tę formę antykoncepcji, powinno być wspólną decyzją lekarza ginekologa oraz pacjentki, w oparciu o szczegółowe badania i wywiad lekarski.