Plastry antykoncepcyjne - czym są i jak je stosować?

Plastry antykoncepcyjne, inaczej transdermalny system antykoncepcyjny, to metoda zapobiegania ciąży, opierająca się na działaniu żeńskich hormonów steroidowych. W aptekach dostępne są od dłuższego czasu, choć cieszą się mniejszą popularnością wśród kobiet niż tabletki antykoncepcyjne. Plastry antykoncepcyjne, tak jak pozostałe formy antykoncepcji hormonalnej, są dostępne wyłącznie z przepisu lekarza. Receptę na plastry można otrzymać od ginekologa.

Skuteczność plastrów antykoncepcyjnych

Do oceny skuteczności danej metody antykoncepcji wykorzystuje się wskaźnik Pearla. Wskaźnik ten określa liczba ciąż wśród stu kobiet, który stosowały badaną metodę antykoncepcji przez dwanaście miesięcy, czyli dwanaście cykli menstruacyjnych. Wylicza się go dla „typowego stosowania” (TS), gdy metoda nie zawsze była stosowana prawidłowo oraz „idealnego stosowania” (IS), gdy metoda zawsze była stosowana prawidłowo, a mimo to zawiodła.

W przypadku plastrów antykoncepcyjnych wskaźnik Pearla wynosi od 0,3 (IS) do 1,2 (TS). Można więc przyjąć, że są jedną z bardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży. 

Plastry antykoncepcyjne - jak działają?

Plastry antykoncepcyjne działają na tej samej zasadzie, co tabletki antykoncepcyjne. Zawierają hormony, które wykazują działanie antygonadotropowe na przysadkę mózgową, co hamuje owulację. Dodatkowo zmienia się również gęstość śluzu szyjkowego i jego skład, co utrudnia migrację plemników w drogach rodnych kobiety. Zawarte w plastrach hormony wpływają także na funkcjonowanie i grubość błony śluzowej macicy (endometrium).

Jak prawidłowo stosować plastry antykoncepcyjne?

Stosowanie plastrów antykoncepcyjnych nie powinno przysparzać większych problemów. Opakowanie należy rozpocząć pierwszego dnia cyklu, czyli w 1. dniu miesiączki. Plaster przyklejamy na czystą, nieowłosioną i nieuszkodzoną skórę podbrzusza, pośladków lub ramion. Każdy kolejny plaster należy przyklejać w innym miejscu, nienarażonym na tarcie. Pod żadnym pozorem nie wolno naklejać plastrów na skórę piersi. Jeżeli plaster został przyklejony po pierwszej dobie miesiączki, przez tydzień należy stosować dodatkową formę antykoncepcji np. prezerwatywy.

Działanie antykoncepcyjne każdego plastra utrzymuje się do siedmiu dni, czyli tak długo, jak plaster pozostaje na skórze. Każdy następny plaster przykleja się po siedmiu dniach, w tym samym dniu tygodnia i tej samej porze. Gdy minął 3 tygodnie, ostatni plaster należy odkleić i zrobić siedmiodniową przerwę. W tym czasie rozpocznie się tzw. krwawienie z odstawienia. Po wskazanym czasie należy przykleić nowy plaster na skórę.

Skuteczność tej metody antykoncepcji zależy od poprawnego jej stosowania. Należy cały czas kontrolować, czy plaster prawidłowo przylega do skóry. Choć są one zaprojektowane z należytą starannością i dostosowane do różnych czynników, w mniej niż 2% przypadków plaster może się częściowo lub całkowicie odkleić. W takiej sytuacji trzeba niezwłocznie nakleić nowy plaster.

Plusy i minusy plastrów antykoncepcyjnych

Niewątpliwą zaletą plastrów antykoncepcyjnych jest ich wysoka skuteczność, a także łatwość stosowania. Przezskórna forma podania hormonów sprawia, że trafiają one bezpośrednio do krwi, pomijając wątrobę, a to pozwala uniknąć tzw. efektu pierwszego przejścia. Pominięcie układu pokarmowego ma też tę zaletę, że działanie hormonów nie zostaje zakłócone przed wymioty bądź biegunkę. Co więcej, plastry wymienia się raz w tygodniu, co minimalizuje ryzyko błędów i zapominalstwa. Okres działania plastra (w środku cyklu) wynosi do 48 godzin, więc margines błędu w przypadku przeoczenia daty zmiany plastra jest większy niż przy tabletkach antykoncepcyjnych. 

Badania dowodzą, że plastry antykoncepcyjne mogą minimalizować nieprzyjemne dolegliwości związane z występowaniem zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), a także zmniejszać obfitość comiesięcznych krwawień menstruacyjnych. Według innych doniesień stosowanie plastrów może obniżać ryzyko torbieli jajników, zapalenia miednicy mniejszej, a także ciąży pozamacicznej. Dodatkową korzyścią jest działanie przeciwtrądzikowe.

Mimo wygody stosowania i skuteczności plastrów antykoncepcyjnych, nie jest to metoda antykoncepcji przeznaczona dla każdej kobiety. Wybór metody ochrony przed niechcianą ciążą powinien być decyzją kobiety oraz ginekologa. Lekarz musi wziąć pod uwagę stan zdrowia pacjentki, ryzyko wystąpienia niektórych schorzeń oraz styl życia, by dobrać najbardziej odpowiednią metodę. Stosowanie antykoncepcji hormonalnej wymaga wykonywania regularnych badań diagnostycznych oraz kontrolowania swojego stanu zdrowia.

W przypadku plastrów do organizmu dostają się wyższe dawki hormonów niż ma to miejsce przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych. Efektem mogą być nieprzyjemne działania niepożądane w postaci nudności, bólów głowy, bolesności i tkliwości piersi, krwawień śródcyklicznych i spadku libido. Ponadto stosowanie plastrów może wywoływać miejscowe zmiany uczuleniowe na skórze.

Czy plastry antykoncepcyjne są bezpieczne?

Wszystkie hormonalne metody antykoncepcji wzbudzają kontrowersje ze względu na zwiększone ryzyko chorób zakrzepowych. Ryzyko to rośnie u kobiet:

• po 35. roku życia;
• palących papierosy;
• chorujących na nadciśnienie tętnicze;
• z podwyższonym poziomem cholesterolu i trójglicerydów.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania tej formy antykoncepcji jest choroba zatorowo-zakrzepowa, także w wywiadzie rodzinnym, choroby wątroby i układu krążenia oraz zaburzenia krzepliwości krwi.

Pacjentki z predyspozycjami do powstawania przebarwień skórnych na czas stosowania plastrów antykoncepcyjnych powinny unikać nadmiernej ekspozycji na słońce i promieniowanie UV.