Idealna metoda antykoncepcji – istnieje?

Obecnie istnieje wiele typów antykoncepcji, jednak każda z nich posiada zarówno zalety, jak i wady. Ich różnorodność sprawia, że można wybrać tę najbardziej odpowiadającą naszym oczekiwaniom. Dla części osób najlepszym rozwiązaniem będą metody hormonalne, dla innych mechaniczne lub chemiczne. Warto jednak pamiętać, że metody te zdecydowanie różnią się skutecznością działania. 

Skuteczność działania danej metody antykoncepcyjnej określana jest współczynnikiem Pearla. Pokazuje on liczbę ciąż wśród 1000 kobiet, które stosują daną metodę w ciągu roku. Im ten wskaźnik jest niższy, tym skuteczność metody antykoncepcyjnej jest wyższa. Dostępne dane dotyczą "typowego stosowania" (TS), czyli sytuacji, gdy metoda nie zawsze była stosowana prawidłowo lub nie podczas każdego stosunku oraz "idealnego stosowania" (IS), czyli prawidłowo i przy każdym stosunku seksualnym.

Pamiętajmy jednak, że żadna z obecnie dostępnych metod antykoncepcji nie daje 100% zabezpieczenia przed ciążą. Metodę antykoncepcyjną należy dobierać przy konsultacji ze swoim ginekologiem, który weźmie pod uwagę nasz stan zdrowia, wyniki badań, historię chorób w rodzinie, a także nasze oczekiwania i obawy. Wizytę u tego specjalisty zarezerwujemy za pośrednictwem serwisu LekarzeBezKolejki.pl. Do wyboru mamy zarówno terminy w gabinetach prywatnych, jak i również te w ramach NFZ.

Barierowe metody antykoncepcji

Metody barierowe blokują dostęp nasienia do macicy. To częsty wybór tych kobiet, które z różnych powodów nie mogą (lub nie chcą) stosować antykoncepcji hormonalnej.

• Prezerwatywy (kobiece i męskie) - w skali światowej są najczęściej stosowaną formą antykoncepcji. Uniemożliwiają przedostanie się nasienia do ciała kobiety. Przeważnie wykonane są z lateksu, a także innych materiałów, jak poliuretan czy sensoprene. To jedyna forma antykoncepcji, która zabezpiecza przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Skuteczność prezerwatywy męskiej waha się od 3 (IS) do 14 (TS), a prezerwatywy kobiecej od 5 (IS) do 21 (TS).
• Kapturek naszyjkowy - wykonany jest z gumy lub silikonu, kształtem przypomina naparstek. Poprawnie założony szczelnie zakrywa ujście szyjki macicy. Dostępny jest w kilku rozmiarach, dlatego jego wielkość musi dobrać ginekolog. Wskaźnik Pearla u kobiet, które wcześniej nie rodziły, waha się od 9 (IS) do 20 (TS). U wcześniej rodzących wynosi między 26 (IS) a 40 (TS).
• Diafragma - zwana też błoną dopochwową lub kapturkiem dopochwowym, przeważnie wykonana jest z silikonu. Jej rozmiar również powinien dobrać ginekolog. Dla zwiększenia skuteczności zleca się stosować ją wraz ze środkiem plemnikobójczym. Przy takim połączeniu jej skuteczność kształtuje się na poziomie od 6 (IS) do 20 (TS).
• Gąbka dopochwowa - ma postać krążka wykonanego z gąbki poliuretanowej, wyposażonego z tasiemkę ułatwiającą usunięcie z pochwy. Łączy w sobie działanie metody mechanicznej oraz chemicznej, gdyż jest nasączona środkiem plemnikobójczym. W Polsce nie jest zbyt popularną metodą, a jej skuteczność waha się między 9 (IS) a 20 (TS) u pierwiastki, a 20 (IS) do 40 (TS) u kobiety uprzednio rodzącej.

Chemiczne metody antykoncepcji

Środki plemnikobójcze, inaczej spermicydy, zapobiegają zapłodnieniu w wyniku inaktywacji lub niszczenia plemników. Najczęściej stosowanym środkiem tego typu jest nonoksynol-9, który uszkadza błony komórkowe plemników. Inne stosowane substancje o podobnym działaniu do oktoksynol, menfegol i chlorek benzalkonium. Dostępne są w formie plemnikobójczych kremów, żeli i pianek, a także globulek dopochwowych, tabletek i tamponów. W tym przypadku wskaźnik Pearla waha się od 6 (IS) do 26 (TS). Przeważnie środki te stosowane są w połączeniu z metodami mechanicznymi.

Spermicydy mogą wywoływać nieprzyjemne działania niepożądane, takie jak podrażnienia, świąd i pieczenie. Zbyt częste stosowanie może zaburzać florę bakteryjną pochwy i sprzyjać rozwojowi infekcji.

Hormonalne metody antykoncepcji

Pośród innych metod antykoncepcja hormonalna odznacza się najwyższym stopniem skuteczności. Ma na celu zahamowanie owulacji i tym samym uniemożliwienie zapłodnienia. Obecnie dostępna jest wyłącznie dla kobiet.

• Tabletki antykoncepcyjne - najczęściej stosowana hormonalna forma antykoncepcji. Podobnie, jak pozostałe metody hormonalne, dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza ginekologa. W zależności od sytuacji, stanu zdrowia i oczekiwań pacjentki, lekarz może przepisać tabletki jedno- lub dwuskładnikowe. Te pierwsze zawierają niską dawkę syntetycznego progestagenu, zwykle przepisuje się je kobietom o niższej tolerancji estrogenu, a także mamom karmiącym piersią. Ich skuteczność wynosi od 0,5 (IS) do 5 (TS). Tabletki dwuskładnikowe zawierają dwa hormony - estrogen oraz progestagen. W ich przypadku wskaźnik Pearla wynosi 0,1 (IS) - 5 (TS).
• Tabletka 72 PO (antykoncepcja postkoitalna) - tego typu antykoncepcję stosuje się po źle zabezpieczonym lub niezabezpieczonym stosunku. Tabletkę należy przyjąć najpóźniej do 120 godzin od stosunku, jednak najwyższą skuteczność wykazuje do 72 godzin. Wskaźnik Pearla wynosi między 0,4 (IS) a 2 (TS).
• Plaster antykoncepcyjny - są niewielkie, przykleja się je na powierzchni ramion lub barków, a także na pośladkach lub podbrzuszu. Należy je wymieniać co tydzień w celu zachowania skuteczności antykoncepcji. Wskaźnik Pearla dla plastrów antykoncepcyjnych wynosi 0,1 (IS) do 1,3 (TS).
• Krążek dopochwowy - ma kształt pierścienia, zawiera w sobie dwa syntetyczne hormony (etynyloestradiol i etonogestrel), które są stopniowo uwalniane do krwiobiegu. Kobieta samodzielnie umieszcza go w pochwie, gdzie pierścień pozostaje przez 3 tygodnie. Po tym czasie należy go usunąć i po przerwie trwającej 7 dni założyć nowy. Współczynnik Pearla dla krążków antykoncepcyjnych wynosi od 0,6 (IS) do 1,7 (TS).
• Zastrzyki antykoncepcyjne - podaje się je domięśniowo, zabezpieczają przez okres trzech miesięcy. W tym przypadku wskaźnik Pearla wynosi 0,3.
• Implanty antykoncepcyjne - mają postać niewielkich pręcików wykonanych z tworzywa sztucznego, które umieszcza się pod skórą po wewnętrznej stronie przedramienia. Implant uwalnia do organizmu niewielkie dawki progestagenu. Jego właściwości antykoncepcyjne utrzymują się do 5 lat. Implant antykoncepcyjny jest wyjątkowo skuteczny, wskaźnik Pearla wynosi 0,09.

Antykoncepcja hormonalna jest wysoce skuteczna i wygodna, jednak nie jest wolna od wad. Metody hormonalne często wiążą się z działaniami niepożądanymi, takimi jak przyrost wagi, bóle głowy, nudności i wymioty, pogorszenie nastroju czy spadek libido. Warto mieć również na uwadze fakt, że tabletki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Wkładki wewnątrzmaciczne

Wkładki wewnątrzmaciczne nazywane są także spiralami. Zakładane są w jamie macicy przez lekarza ginekologa. Zwykle zaleca się je kobietom, które już rodziły, lecz nie ma przeciwwskazań, aby założyć spiralę u nieródki. Dostępne są dwa warianty tej metody: hormonalny i miedziany. W tym pierwszym wkładka stopniowo uwalnia dawki hormonów, a jej działanie utrzymuje się od 3 do 5 lat od założenia. Wkładka miedziana działa od 3 do 10 lat, przez ten czas uwalnia do organizmu jony miedzi. Wskaźnik Pearla dla wkładki hormonalnej wynosi od 0,1 (IS) do 0,3 (TS). Wkładka miedziana wykazuje mniejszą skuteczność, wskaźnik Pearla kształtuje się na poziomie od 1,2 (IS) do 3 (TS).

Sterylizacja – wciąż metoda antykoncepcji?

Wiele osób zastanawia się, czy chirurgiczna sterylizacja może być jeszcze postrzegana jako metoda antykoncepcji, gdyż jest właściwie nieodwracalna. W przypadku kobiet jajowody są podwiązywane, w wyniku czego nie ma możliwości kontaktu komórki jajowej ze spermą. Sterylizacja u mężczyzn nazywana jest wazektomią i polega na przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów. Podwiązanie jajowodów jest w Polsce nielegalne. W przypadku wazektomi sprawa jest niejasna, istnieje kilka klinik, które świadczą takie usługi. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że zabieg ten w około 80% przypadków jest odwracalny.

Naturalne metody antykoncepcji

Alternatywą dla wspominanych wcześniej opcji są metody naturalne. Zalicza się do nich zarówno stosunek przerywany (4-27) jak i kalendarzyk małżeński (14-50), jednak są to metody obarczone wysokim ryzykiem zajścia w ciążę. Mimo to są często stosowane.

Czym innym jest antykoncepcja naturalna, która opiera się na obserwacji i kontroli własnego ciała, w tym cyklu menstruacyjnego. Kobiety przeważnie decydują się na to rozwiązanie, gdy planują powiększyć rodzinę, jednak taka wnikliwa obserwacja cyklu pozwala określić, kiedy następują dni płodne i w ten sposób kontrolować swoją płodność. Do tej grupy zalicza się metodę objawową (1-23) lub termiczną (0,8-1,4), a także objawowo-termiczną (3-35).