Stan przedrzucawkowy — co to takiego?

Zanim pojawi się rzucawka ciążowa, często jej wystąpienie poprzedza stan przedrzucawkowy. Jest to zespół objawów pojawiających się po 20. tygodniu ciąży. Typowe dla tego stanu są nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mm Hg) oraz białkomocz, choć możliwe jest także występowanie innych nieprawidłowości, do których zaliczają się obrzęki, uszkodzenie wątroby lub nerek, zaburzenia widzenia czy małopłytkowość.  

U ciężarnej stan przedrzucawkowy (preeklampsja) może objawiać się w postaci bólu głowy, mroczków przed oczami. Może też dawać o sobie znać poprzez pojawienie się bólu w nadbrzuszu czy nudności, a także gwałtownych przyrostów masy ciała.

Nie do końca wiadomym jest, co powoduje wystąpienie stanu przedrzucawkowego. Sądzi się, że istotną rolę odgrywa nieprawidłowa implantacja łożyska, prowadząca do jego niewydolności i uogólnionej reakcji zapalnej. Współcześnie przypuszcza się, że preeklampsja może być wynikiem działania czynników naczyniowych. Za czynniki predysponujące do wystąpienia stanu przedrzucawkowego uznaje się m.in. choroby autoimmunologiczne (toczeń rumieniowaty układowy czy zespół antyfosfolipidowy), nadciśnienie przewlekłe, otyłość, cukrzycę zarówno typu 1. jak i 2., ciążę wielopłodową, a także pierwszą ciążę u młodych kobiet lub ciążę u kobiet po 35. roku życia.

Sprawdź wolne terminy telewizyt u lekarza medycyny ogólnej

Rzucawka ciążowa — objawy

Jeśli stan przedrzucawkowy nie zostanie rozpoznany lub skutecznie leczony, może rozwinąć się na jego tle rzucawka ciążowa. Eklampsja rozwija się u około 2% kobiet z ciężkim stanem przedrzucawkowym. 

Najbardziej charakterystycznym objawem eklampsji są drgawki, które pojawiają się w nocy lub w ciągu dnia. Drgawki te nie mają związku z padaczką ani innymi neurologicznymi chorobami o podłożu przewlekłym. Oprócz drgawek pacjentka może także zapaść w śpiączkę. Ważnym czynnikiem różnicującym rzucawkę ciążową od innych zaburzeń jest to, że zarówno drgawek, jak i śpiączki w rzucawce ciążowej nie można wytłumaczyć innymi przyczynami, niż wcześniej stwierdzonym nadciśnieniem tętniczym czy stanem przedrzucawkowym. 

Przebieg rzucawki ciążowej

W klasycznym przebiegu rzucawki ciążowej najpierw pojawiają się skurcze toniczne, podczas których napięcie mięśniowe całego ciała zwiększa się i trwa około 15–20 sekund. Następnie dochodzi do pojawienia się drgawek klonicznych, czyli rytmicznych skurczów i rozkurczów mięśni, trwających do kilku minut. Drgawkom podczas rzucawki towarzyszą również objawy takie jak utrata przytomności, ślinotok czy szczękościsk, możliwe są także urazy języka i twarzy.

W rzucawce ciążowej można zaobserwować także pojawienie się nieregularnego oddechu, bezdech, sinicę, a po napadzie dezorientację pacjentki. Nieleczona eklampsja może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak krwotok wewnątrzczaszkowy, niewydolność nerek, zespół HELLP (ang. hemolysis, elevated liver enzymes, low platelet count), a w najgorszym przypadku nawet do śmierci matki lub płodu.

Rzucawka porodowa i poporodowa — kiedy może się pojawić?

Rzucawka porodowa to postać eklampsji, która rozwija się w trakcie porodu. Może ona znacznie utrudnić przebieg porodu naturalnego i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, która najczęściej zakończy się poprzez cięcie cesarskie. Z kolei rzucawka poporodowa może wystąpić nawet do 48 godzin po urodzeniu dziecka, dlatego tak ważne jest monitorowanie pacjentki również w połogu. Choć rzucawka poporodowa jest znacznie rzadsza, niesie ze sobą także duże ryzyko, łącznie z ryzykiem zgonu.

Rzucawka — zagrożenie dla kobiety w ciąży

Eklampsja jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia dla kobiety i jej dziecka. Wymaga natychmiastowej opieki szpitalnej, zazwyczaj na oddziale patologii ciąży lub intensywnej terapii, pod nadzorem doświadczonego ginekologa. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Dla płodu w czasie rzucawki bardzo groźna jest niewydolność łożyska, na skutek której dochodzi do jego niedotlenienia. Natomiast u matki rzucawka może spowodować zagrażające życiu uszkodzenia narządów wewnętrznych, szczególnie mózgu, wątroby i nerek. Śmiertelność matek w przebiegu eklampsji nadal utrzymuje się na poziomie kilku procent, pomimo postępów w diagnostyce i leczeniu tego schorzenia.

Zgodnie z literaturą eklampsja zdecydowanie częściej występuje w krajach rozwijających się, gdzie występuje ograniczony dostęp do opieki prenatalnej, który utrudnia wczesne wykrycie stanu przedrzucawkowego, a wysoka śmiertelność okołoporodowa jest tam poważnym problemem zdrowia publicznego.

Stan przedrzucawkowy i rzucawka ciążowa — leczenie i profilaktyka

Leczenie stanu przedrzucawkowego zależy od stopnia nasilenia objawów i czasu trwania ciąży. W łagodniejszych przypadkach stosuje się leczenie zachowawcze: leżenie, monitoring ciśnienia krwi i parametrów biochemicznych. W cięższych przypadkach konieczne jest wcześniejsze zakończenie ciąży. W przypadku wystąpienia eklampsji pacjentce podawane są leki o działaniu przeciwdrgawkowym (najczęściej siarczan magnezu w postaci wlewu dożylnego). W razie nieskuteczności siarczanu magnezu dożylnie można podać także barbiturany — diazepam lub tiopental. U pacjentki dąży się także do stabilizacji krążenia, utrzymania drożności dróg oddechowych oraz ochrony funkcjonowania kluczowych narządów wewnętrznych. Nawet przedwczesny poród za pomocą cesarskiego cięcia bywa jedynym skutecznym sposobem na powstrzymanie postępu choroby.

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami, każda pacjentka z podejrzeniem stanu przedrzucawkowego lub po przebytym napadzie eklampsji powinna być hospitalizowana i pozostawać pod ścisłym nadzorem lekarskim. Szczególne znaczenie ma opieka przedporodowa, regularne pomiary ciśnienia tętniczego, badania laboratoryjne oraz kontrola masy ciała.

Rzucawka — podsumowanie

Rzucawka ciążowa jest dramatyczną manifestacją zaburzeń ciążowych, stanowi bezpośrednie zagrożenie życia dla matki i dziecka. Jej rozwój często poprzedza stan przedrzucawkowy, którego wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie może zapobiec rozwinięciu rzucawki ciążowej. 
Należy pamiętać, że eklampsja może pojawić się w trakcie ciąży, ale również może wystąpić w postaci rzucawki porodowej lub rzucawki poporodowej. Dzięki zwiększonej świadomości i odpowiedniej opiece położniczej możliwe jest ograniczenie liczby powikłań i zgonów związanych z tym groźnym schorzeniem.

Bibliografia

1. Prejbisz, A.,,  Stompór, T., Kosiński, P.,  Sułowicz, W. (2024). Rzucawka.  Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Dostęne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.4.2. (Dostęp: 08.2025).
2. Bacz, A. (2024). Stan przedrzucawkowy i rzucawka. Medycyna Praktyczna dla Pacjentów – Ciąża i poród. Dostępne na:  https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/75579,stan-przedrzucawkowy-i-rzucawka. (Dostęp: 08.2025).
3. (2019) Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników: Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym u kobiet w ciąży. Zapobieganie, diagnostyka, leczenie i odległe rokowanie. Dostępne na: https://ptkardio.pl/opinie/. (Dostęp: 08.2025).
4. Rana, S., Lemoine, E., Granger, J.P., Karumanchi, S.A. (2019). Preeclampsia: Pathophysiology, Challenges, and Perspectives. Circ Res, 124(7), s. 1094-1112. DOI: 10.1161/CIRCRESAHA.118.313276.
5. Jung, E., Romero, R., Yeo, L., Gomez-Lopez, N., Chaemsaithong, P., Jaovisidha, A., Gotsch, F., Erez, O. (2022). The etiology of preeclampsia. Am J Obstet Gynecol., 226(2S), s. 844-S866. DOI: 10.1016/j.ajog.2021.11.1356.
6. Hauspurg, A., Jeyabalan, A. (2022). Postpartum preeclampsia or eclampsia: defining its place and management among the hypertensive disorders of pregnancy. Am J Obstet Gynecol, 226(2S), s. 1211-S1221. DOI: 10.1016/j.ajog.2020.10.027.

Autor