Prawidłowe ciśnienie tętnicze w przebiegu ciąży

U większości ciężarnych wartość ciśnienia tętniczego ulega obniżeniu, co usprawnia przepływ krwi przez łożysko. Jednym z czynników odpowiedzialnych za to zjawisko jest wysokie stężenie progesteronu – żeńskiego hormonu płciowego, który jest niezbędny do podtrzymania ciąży przez cały okres jej trwania. Progesteron powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co z jednej strony usprawnia przepływ krwi, z drugiej rodzi ryzyko wystąpienia żylaków. Prawidłowe ciśnienie tętnicze u ciężarnych wynosi poniżej 140/90 mm Hg.

Zdarza się jednak, zamiast obniżenia wartości ciśnienia tętniczego dochodzi do ich nadmiernego podwyższenia. Nadciśnienie tętnicze stwierdza się u około 5-6% ciężarnych, z czego nawet 70% przypadków stanowią pierworódki – kobiety, które zaszły w ciążę po raz pierwszy. Jest ono jedną z głównych przyczyn śmiertelności płodów i matek w krajach rozwiniętych.

Umów się do ginekologa

Jak klasyfikuje się nadciśnienie w ciąży?

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, wyróżnia się następujące postacie nadciśnienia u kobiet w ciąży:

• nadciśnienie przewlekłe, które występowało już przed ciążą lub rozwinęło się przez 20. tygodniem ciąży i utrzymuje się dłużej niż 6. tygodni od porodu;
• nadciśnienie indukowane ciążą, które rozwinęło się po 20. tygodniu ciąży i utrzymuje się do 6. tygodni od rozwiązania;
• nadciśnienie indukowane ciążą z białkomoczem (>300 mg/l lub 500 mg/24 h), określane jako stan przedrzucawkowy, zagrażający życiu matki i płodu;
• nadciśnienie tętnicze występujące przed ciążą z nałożonym nadciśnieniem indukowanym ciążą i białkomoczem – to stan, gdy przy nadciśnieniu przewlekłym odnotowuje się wyraźny wzrost wartości ciśnienia i pogorszenie się stanu zdrowia ciężarnej. Towarzyszy temu znaczna ilość białka w moczu (>3 g na dobę);
• nadciśnienie niesklasyfikowane – gdy nieprawidłowe wartości ciśnienia wykryto po 20. tygodniu ciąży, lecz wcześniej nie dokonywano żadnych pomiarów i nieznane są wcześniejsze wartości ciśnienia.

Znajomość dokładnych wartości ciśnienia tętniczego krwi daje szerszą perspektywę przy ocenie ryzyka dla matki i płodu. Im ciśnienie jest wyższe, tym większe jest zagrożenie.

• nadciśnienie lekkie – 140 – 149 / 90 – 99 mm HG;
• nadciśnienie umiarkowane – 150 – 159 / 100 – 109 mm HG;
• nadciśnienie ciężkie – wartości ciśnienia powyżej 160/110 mm Hg.

Nadciśnienie tętnicze u przyszłej mamy stwierdza się, gdy wartości dwóch niezależnych pomiarów (w odstępnie do 4 godzin) przekraczają 140/90 mmHg lub gdy, nawet przy pojedynczym pomiarze, wartości ciśnienia przekraczają 170/110 mm Hg.

Jak rozpoznać objawy nadciśnienia w ciąży?

Nadciśnienie u ciężarnych może być trudne do wychwycenia, ponieważ nie daje charakterystycznych objawów. Występujące symptomy bywają bagatelizowane, gdyż są podobne do typowych, ciążowych dolegliwości. Zalicza się do nich: bóle i zawroty głowy, uderzenia gorąca i nadmierną potliwość, zaburzenia widzenia, problemy z zasypianiem, obrzęki nóg i rąk, nudności i wymioty, zaczerwienienie twarzy oraz osłabione ruchy płodu.

Mając to na uwadze należy dokonywać regularnych pomiarów ciśnienia, aby w porę wykryć niebezpieczne anomalie i podjąć odpowiednie działania. Pomiary ciśnienia powinny się odbywać podczas każdej wizyty u ginekologa.

Komu grozi rozwój nadciśnienia tętniczego w ciąży?

Na wystąpienie nadciśnienia tętniczego w ciąży szczególnie narażone są kobiety po 35. roku życia oraz zmagające się z nadwaga i otyłością. Czynnikami ryzyka są także cukrzyca, zaburzenia lipidowe, insulinooporność i choroby nerek. Jeżeli w bliskiej rodzinie są osoby chorujące na nadciśnienie, istnieje duże prawdopodobieństwo, że rozwinie się ono u przyszłej mamy.

Przebieg leczenia nadciśnienia w ciąży

Jeżeli ciężarna podejrzewa u siebie nadciśnienie tętnicze, czym prędzej powinna zgłosić się na wizytę do swojego ginekologa, który przeprowadzi konieczne badania i zaordynuje odpowiednie postępowanie. Prócz pomiaru ciśnienia ginekolog zleca badanie aktywności enzymów wątrobowych, badanie czynności nerek, stężenie elektrolitów, morfologię krwi, a także obecność białka w moczu.

Leczenie łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia tętniczego w ciąży polega przede wszystkim na postępowaniu niefarmakologicznym. Istotny jest odpoczynek i ograniczanie nadmiernego wysiłku fizycznego wraz z wprowadzeniem lekkostrawnej, bogatej w witaminy oraz makro- i mikroelementy diety. Kobietom w ciąży z nadciśnieniem przewlekłym zaleca się też ograniczenie spożycia soli kuchennej, co przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. U kobiet w grupie ryzyka dodatkowo ginekolog zalecić może stosowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego od 12. tygodnia ciąży do porodu. Wysokie nadciśnienie wymaga wprowadzenia do terapii leków hipotensyjnych, zazwyczaj jest to: metyldopa, beta-blokery (np. labetalol, atenolol) i antagoniści wapnia, rzadziej beta-adrenolityki.

Groźne powikłania nadciśnienia w ciąży

Wysokie ciśnienie tętnicze w ciąży może doprowadzić do rozwoju stanu przedrzucawkowego, w którego przebiegu występują gwałtowne skoki ciśnienia tętniczego wraz z obrzękami, drgawkami, zaburzeniami widzenia, bólem w górnej części brzucha oraz białkomoczem. Stan ten wymaga pilnej interwencji lekarskiej, a podstawą postępowania jest obniżenie ciśnienia krwi. 

Nieunormowane ciśnienie tętnicze krwi może przerodzić się w zagrażającą ciężarnej i płodowi rzucawkę (drgawki toniczno-kloniczne) lub zespół HELLP (hemoliza, uszkodzenie wątroby, małopłytkowość). Brak leczenia nadciśnienia może też doprowadzić do opóźnionego wzrastania płodu, przedwczesnego odklejenia łożyska, przedwczesnego porodu, a nawet poronienia.

Autor