Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) - czym jest?

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) spowodowane jest wirusami należącymi do rodziny Flaviviridae, które przenoszone są przez kleszcze. Do zakażenia może dojść wskutek ugryzienia przez zakażonego kleszcza. Wirus rzadziej przenoszony jest poprzez spożycie skażonego, niepasteryzowanego mleka. Choroba częściej występuje u dorosłych niż u dzieci i zajmuje centralny układ nerwowy. Ponadto, wraz z wiekiem pacjenta, wzrasta również ciężkość choroby. 

Odkleszczowe zapalenie mózgu może doprowadzić do łagodnego zapalenia opon mózgowych, ale również do jej ciężkiej postaci. Kleszczowe zapalenie mózgu najczęściej wykrywane jest w okresie największej aktywności kleszczy, czyli od kwietnia do listopada, a sama częstość jego występowania, wzrasta z roku na rok. Z tego powodu kleszczowe zapalenie mózgu stanowi, coraz większy problem zarówno dla pacjentów, jak i dla lekarzy.

Kleszczowe zapalenie mózgu — objawy

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu mogą różnić się, w zależności od podtypu wirusa KZM. Objawy wywołane przez podtyp europejski są stosunkowo łagodniejsze w porównaniu do tych, które spowodowane są przez podtyp syberyjski i dalekowschodni.

Niestety w wielu przypadkach kleszczowe zapalenie mózgu przebiega bezobjawowo. Okres inkubacji wirusa trwa z reguły 7-14 dni, ale u niektórych osób nawet do 28 dni. Po tym czasie mogą wystąpić objawy grypopodobne, czyli gorączka, ogólne zmęczenie, ból ciała, złe samopoczucie czy ból głowy. Następnie pacjenci przechodzą okres bezobjawowy, który może trwać nawet 20 dni. Niektórzy chorujący (około 15%), doświadczają objawów zapalenia opon mózgowych, do których zaliczamy gorączkę sięgającą 40 stopni Celsjusza, ból głowy, sztywność mięśni czy objawy zapalenia mózgu, takie jak senność, zaburzenia czucia czy splątanie. Czasami dochodzi do powikłań zapalenia mózgu, jakim jest paraliż, a nawet śmierć.

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Najlepszym momentem na zaszczepienie siebie i swojej rodziny przeciwko KZM jest wczesna wiosna, a nawet zima. Kleszcze zaczynają być aktywne już od kwietnia, a przy dobrej pogodzie — nawet od marca. Szczepienie obejmuje tzw. szczepienie pierwotne, które składa się z 3 dawek, a także szczepienie przypominające, które powtarza się co około 3-5 lat. Na polskim rynku występują szczepionki dwóch producentów, które podzielone są na dawki dla dzieci i dla dorosłych. Internista po przeprowadzonym wywiadzie, dobiera odpowiednią do wieku szczepionkę i zleca przeprowadzenie szczepienia. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Test na kleszczowe zapalenie mózgu

Jeśli zostaliśmy ugryzieni przez kleszcza i odczuwamy objawy grypopodobne lub podejrzewamy kleszczowe zapalenie mózgu, możemy wykonać test na KZM, które wykonuje się w laboratorium diagnostycznym. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie serologiczne, polegające na określeniu stężeń przeciwciał IgG lub IgM przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. W cięższych postaciach KZM lekarz może zlecić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które pobierane jest wyłącznie w warunkach szpitalnych. 

Kleszczowe zapalenie mózgu — leczenie 

Do tej pory nie powstał jeszcze lek na kleszczowe zapalenie mózgu. Leczenie, głównie polega na łagodzeniu lub znoszeniu objawów. Główny nacisk kładzie się na profilaktykę choroby. Po każdym spacerze, wycieczce do lasu czy spędzaniu czasu w otoczeniu traw, krzewów i drzew, należy zmienić ubranie, na którym mogą znajdować się nadal kleszcze. Dodatkowo zaleca się sprawdzenie całego ciała, w szczególności okolic pachwin, głowy, a także kończyn, ponieważ to te miejsca, najczęściej  wybierane są przez kleszcze. Jeśli znajdziemy już przyczepionego pasożyta, należy delikatnie go wyciągnąć ruchem obrotowym lub za pomocą przyrządu do bezpiecznego usuwania kleszczy.

Bibliografia

1. Bogovic, P., & Strle, F. (2015). Tick-borne encephalitis: A review of epidemiology, clinical characteristics, and management. World journal of clinical cases, 3(5), 430–441. https://doi.org/10.12998/wjcc.v3.i5.430 
2. Tick-borne encephalitis. World Health Organization. Available from: https://www.who.int/health-topics/tick-borne-encephalitis#tab=tab_1 
3. (2022).
4. Tick-borne encephalitis (TBE). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/tick-borne-encephalitis/symptoms-diagnosis-treatment/index.html
5. Szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/psse-pajeczno/szczepienia-przeciw-kleszczowemu-zapaleniu-mozgu (Dostęp: 25.01.24)

Autor