Krztusiec - co to za choroba?

Krztusiec to ostra choroba zakaźna układu oddechowego, wywoływana przez Gram-ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Choroba jest charakterystyczna dla wieku niemowlęcego i dziecięcego, jednak w ostatnim czasie odnotowuje się także coraz więcej zachorowań wśród młodzieży i zaszczepionych dorosłych, u których doszło do zaniku swoistej odporności. Przebieg choroby zależy od wieku chorego oraz stanu jego układu odpornościowego. Bakterie dostają się do organizmu drogą kropelkową, a następnie przechodzą do tkanek, gdzie produkują toksynę krztuścową oraz inne czynniki zjadliwości.

Przebieg i objawy krztuśca

Przebieg krztuśca można podzielić na trzy okresy: nieżytowy, kaszlu napadowego i rekonwalescencji. Każdy z nich charakteryzuje się innym przebiegiem. Choroba rozpoczyna się okresem nieżytowym, który pojawia się po 7-14 dniach od kontaktu z patogenem i trwa zazwyczaj 1-2 tygodnie. Objawy występujące w tym czasie do złudzenia przypominają te towarzyszące przeziębieniu i w zasadzie ciężko je odróżnić. Pojawia się ból i zapalenie gardła, stan podgorączkowy (ale nie jest to reguła), suchy kaszel początkowo występujący w nocy, a w późniejszym okresie także i  za dnia, a niekiedy dołącza do tego zapalenie spojówek. U osób częściowo uodpornionych - czyli zaszczepionych, lub tych, którzy w przeszłości przeszli zachorowanie na krztusiec - okres nieżytowy może mieć łagodniejszy przebieg albo może w ogóle się nie pojawiać. W kolejnej fazie - napadowej - obecne są męczące, długotrwałe napady kaszlu, o tak dużym nasileniu, że mogą wywołać wymioty. Zazwyczaj takie napady zakończone są głośnym wdechem tzw. pianiem.  Utrzymują się one od 2 do 4 tygodni. Z kolei w trzeciej fazie - okresie zdrowienia - trwającym zwykle 3-4 tygodnie, kaszel zaczyna ustępować, jednak nadal może męczyć pacjenta po wykonaniu jakiegoś wysiłku fizycznego lub w trakcie innego zakażenia.

W jaki sposób można zarazić się krztuścem?

Choroba charakteryzuje się wysokim stopniem zaraźliwości. Źródłem jej zakażenia są osoby chore. Przenosi się drogą kropelkową, więc każdy kontakt z kaszlącym chorym stanowi ryzyko zakażenia. Ma to szczególne znaczenie w przypadku niemowląt i małych dzieci, które ze względu na słabszą niż u dorosłych odporność, są bardziej narażone na zachorowanie oraz wystąpienie powikłań.

Powikłania krztuśca

Grupą najbardziej narażoną na wystąpienie powikłań są niemowlęta. Do najczęściej występujących powikłań należą: zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, zapalenie ucha, drgawki, bezdechy. Niewątpliwie najpoważniejszym z nich jest krztuścowe zapalenie mózgu i nerwów, które mogą doprowadzić do trwałego kalectwa. Zachorowanie u osób dorosłych, a szczególnie u starszych pacjentów, także niesie ryzyko wystąpienia powikłań, wśród których wymienia się spowodowane przewlekłym kaszlem zaburzenia snu, nietrzymanie moczu, zapalenie płuc, przepuklinę, spadek masy ciała, a także przypadki złamania żeber i krwawień do mózgu.

Czy da się zapobiec chorobie, czyli szczepienia przeciwko krztuścowi?

Podstawową i najlepszą profilaktyką zachorowań na krztusiec są szczepienia ochronne - są obowiązkowe dla dzieci i nastolatków. Szczepionka przeciw krztuścowi podawana jest w jednym wstrzyknięciu jako szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Może ona zawierać pełnokomórkowy (DTwP) bądź bezkomórkowy składnik krztuśca (DTaP) - i jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań to szczepionka podstawowa posiada w składzie ten pierwszy, ponieważ po jej podaniu ochrona przed zachorowaniem utrzymuje się przez dłuższy czas. Ze względu na to, że z czasem odporność poszczepienna obniża się szczepienia należy wykonywać w określonych odstępach czasu - więcej informacji o kalendarzu szczepień możesz uzyskać na wizycie u pediatry. Schemat szczepienia przeciwko krztuścowi obejmuje podawanie kolejnych dawek szczepionki DTP lub DTaP dzieciom w 2., 3-4., 5., 16 -18. miesiącu życia oraz szczepionki DTaP w 6. roku życia, z kolei podanie obowiązkowej szczepionki dTap wykonuje się w 14. roku życia.

Szczepionka - podobnie jak przechorowanie krztuśca - nie zapewnia trwałej odporności, która wraz z upływem czasu zmniejsza się i dlatego konieczne są szczepienia przypominające. Aby utrzymać poszczepienną odporność przeciw krztuścowi zaleca się wykonać szczepienie przypominające w 19. roku życia oraz co 10 lat u osób dorosłych. Czas ochrony po zaszczepieniu dzieci szczepionką pełnokomórkową wynosi ok. 10-12 lat, a około 5 lat po szczepionce bezkomórkowej (DTaP, dTap). Ryzyko związane ze szczepieniem przeciw krztuścowi jest związane z występowaniem miejscowych niepożądanych odczynów poszczepiennych takich jak gorączka, zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wkłucia. Przypadki ciężkiego NOP takie jak zespół hipotoniczno-reaktywny, drgawki gorączkowe, ciężkie reakcje alergiczne pojawiają się rzadko (przeciętnie raz na 10 000 podanych dawek szczepionki pełnokomórkowej i około 2-krotnie rzadziej po podaniu szczepionki bezkomórkowej) i ustępują bez trwałych następstw.