Paracetamol - co to za lek?

Paracetamol to lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Otrzymano go po raz pierwszy w XIX wieku, jednak wprowadzenie go do szerokiego lecznictwa nastąpiło dopiero w latach pięćdziesiątych XX wieku. Obecnie jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu bólu o niewielkim i umiarkowanym nasileniu, także u dzieci, gdyż można go stosować już od pierwszych dni życia.

Paracetamol a niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Paracetamol, w odróżnieniu od innych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, nie działa przeciwzapalnie. Klasyczne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen czy naproksen, hamują aktywność cyklooksygenaz, odpowiedzialnych za powstawanie związków nazywanych prostaglandynami. 

Część cyklooksygenaz, określanych jako COX-1, jest aktywna w organizmie w sposób stały, a powstałe dzięki nim prostaglandyny pełnią w organizmie funkcje fizjologiczne, takie jak zwiększenie wydzielania ochronnego śluzu i zmniejszenie wydzielania kwasu solnego w żołądku, a także pobudzenie diurezy w nerkach. Druga grupa cyklooksygenaz (COX-2) ulega aktywacji w przebiegu procesu zapalnego i hamowanie jej stanowi główny mechanizm działania leków z grupy NLPZ. Niestety, większość NLPZ działa nieselektywnie, czyli hamuje obie formy cyklooksygenaz - COX-1 i COX-2. Blokowanie COX-1 jest główną przyczyną działań niepożądanych tej grupy leków, takich jak uszkodzenie żołądka i nerek.  

Paracetamol nie działa w tkankach obwodowych, a jego skuteczność związana jest z przenikaniem przez barierę krew-mózg i działaniem w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W związku z tym, że paracetamol nie hamuje syntezy prostaglandyn, nie powoduje typowych dla niesteroidowych leków przeciwzapalnych działań niepożądanych.

Umów termin wizyty u lekarza rodzinnego

Zastosowanie paracetamolu

Zastosowanie paracetamolu obejmuje łagodzenie bólów o małym i umiarkowanym nasileniu, takich jak bóle głowy, mięśni, stawów, kości oraz bólu związanego z menstruacją. Paracetamol jest także lekiem obniżającym gorączkę. Na rynku aptecznym występuje w postaci tabletek do połykania, saszetek i tabletek przeznaczonych do rozpuszczenia w wodzie, zawiesiny oraz czopków.

Paracetamol występuje w wielu lekach o złożonym składzie, co niesie ze sobą ryzyko nieświadomego przedawkowania substancji leczniczej. Można go znaleźć w preparatach zmniejszających objawy przeziębienia i grypy, w połączeniu z substancjami, takimi jak fenylefryna, chlorfeniramina, pseudoefedryna czy difenhydramina, które zmniejszają obrzęk błony śluzowej i umożliwiają swobodne oddychanie przez nos. 

Maksymalna dawka dobowa paracetamolu dla dorosłej osoby wynosi 4 g, z kolei jednorazowo zaleca się przyjęcie od 500 mg do 1000 mg leku.

Paracetamol na gorączkę u dziecka - jak podawać?

Paracetamol jest lekiem pierwszego rzutu w zbijaniu gorączki u dzieci. W aptekach występuje w postaci kropli, syropów, tabletek oraz czopków. Zbijanie gorączki u dzieci zaleca się, gdy osiąga ona wysokość 38-38,5 st. C, chyba że maluch źle znosi niższe wartości temperatury.

Przy podawaniu paracetamolu należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie przeliczenie dawki leku, w oparciu o masę ciała dziecka. Na opakowaniach syropów przeciwgorączkowych często spotyka się dawkowanie w oparciu o wiek, co nie jest dobrą praktyką. Przyjmuje się, że optymalna dawka jednorazowa paracetamolu to 15 mg na każdy kilogram masy ciała dziecka, zaś maksymalna dawka dobowa wynosi 60 mg/kg m.c.

Preferowanym sposobem podania paracetamolu jest droga doustna, chyba że dziecko wymiotuje lub kaszle na tyle intensywnie, że ryzyko zwrócenia preparatu jest wysokie. Wtedy warto rozważyć podanie preparatu w postaci doodbytniczej. Pamiętajmy, że każde gorączkujące niemowlę poniżej 3. miesiąca życia wymaga pilnej konsultacji z lekarzem pediatrą. Wizytę lekarską zaleca się także w przypadku wystąpienia temperatury powyżej 38,5 st. C u dzieci pomiędzy 3. a 6. miesiącem życia.

Wizytę u wybranego specjalisty zarezerwujesz przez portal LekarzeBezKolejki.pl. 

W razie niewystarczającej skuteczności paracetamolu, u dzieci powyżej 3. miesiąca życia można sięgnąć po preparaty zawierające ibuprofen. W przypadku opornej na leczenie gorączki, dopuszcza się naprzemienne stosowanie obu substancji, warto jednak skonsultować się wcześniej z lekarzem prowadzącym.

Działania niepożądane paracetamolu

Podobnie jak każda substancja lecznicza, paracetamol może wywoływać pewne efekty uboczne. Do działań niepożądanych mogących wystąpić po podaniu paracetamolu zalicza się:

• wysypkę;
• świąd;
• nudności i wymioty;
• obniżenie ciśnienia tętniczego; 
• objawy uszkodzenia wątroby. 

Bibliografia:

1. Paracetamol Teva 500 mg. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl. (Dostęp 06.2023).
2. Paracetamol. Baza Leków. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=643. (Dostęp: 06.2023).

Autor