Ferrytyna a poziom żelaza

Żelazo (łac. ferrum) jest jednym z najważniejszych pierwiastków, bez którego ludzki organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Bierze ono udział w procesach krwiotwórczych, odpowiada za działanie wielu enzymów tkankowych, a także uczestniczy w procesach detoksykacyjnych. Procesy te mogą przebiegać bez zakłóceń, gdy zapewniony jest odpowiedni poziom tego pierwiastka. Jest to możliwe dzięki ferrytynie. To białko ostrej fazy (jego poziom wzrasta, gdy rozwija się stan zapalny), występujące w szpiku kostnym, wątrobie i śledzionie, nerkach i mięśniach szkieletowych. Ferrytyna jest swoistym magazynem żelaza, który zabezpiecza organizm na wypadek zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek i jednocześnie chroni przed jego nadmiarem. Jeśli więc chcemy sprawdzić, czy grożą nam niedobory żelaza, w pierwszej kolejności warto sprawdzić poziom ferrytyny.

Kiedy zbadać poziom ferrytyny?

Badanie poziomu ferrytyny warto wykonywać w ramach regularnej profilaktyki zdrowotnej, razem z innymi badaniami biochemicznymi krwi. Dzięki temu można lepiej monitorować nawet niewielkie niedobory żelaza, które często przebiegają bez charakterystycznych objawów. Badanie to jest pomocne również w kontrolowaniu efektów suplementacji żelaza. U kobiet poziom ferrytyny nie powinien przekraczać 200 mcg/l, u mężczyzn 400 mcg/l, zaś wynik poniżej 12 mcg/l wskazuje na jej niedobór.

Jeżeli badanie morfologiczne krwi dało złe wyniki (np. niskie stężenie hemoglobiny i hematokrytu), sprawdzenie poziomy ferrytyny powinno być kolejnym krokiem w diagnostyce. Innym wskazaniem do wykonania badania jest podejrzenie niedokrwistości lub nadmiaru żelaza (hematochromatoza).

Objawy nadmiaru i niedoboru ferrytyny

Niedobór ferrytyny jest ściśle powiązany z poziomem żelaza w organizmie. O jej obniżonym poziomie będą świadczyć objawy wskazujące na niedokrwistość m.in.:

• problemy z koncentracją,
• zaburzenia snu,
• przewlekłe zmęczenie i senność,
• bladość błon śluzowych,
• zmniejszona odporność i nawracające infekcje,
• bolesne zajady w kącikach ust,
• krwawienie dziąseł.

Nieco inaczej wygląda sytuacja z nadmiarem ferrytyny, który występuje nie tylko przy podwyższonym stężeniu żelaza, ale również w przebiegu infekcji o różnym podłożu, stanów zapalnych, zaburzeń pracy wątroby, czy chorób nowotworowych. Może objawiać się uciążliwymi bólami stawów, zaburzeniami pracy układu pokarmowego i złym samopoczuciem.

Kiedy występuje niedobór ferrytyny i komu zagraża?

Niedobór ferrytyny to częsta przypadłość u osób będących na źle zbilansowanej diecie wegetariańskiej lub restrykcyjnej diecie odchudzającej. Eliminują one z jadłospisu produkty bogate w łatwo przyswajalnego żelazo (m.in. mięso i podroby), jednak zapominają o tym, by zapewnić sobie odpowiednie ilości potrzebnych składników odżywczych w produktach zastępczych. Stąd już prosta droga do anemii i pogorszonego samopoczucia.

Na niedobory ferrytyny narażone są również osoby stosujące tzw. inhibitory pompy protonowej (IPP). Leki te hamują wydzielanie kwasu solnego w soku żołądkowym, a to zmniejsza przyswajanie żelaza. Utrudnione wchłanianie tego pierwiastka to również problem osób cierpiących na nieswoiste, w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Poziom ferrytyny powinni kontrolować kobiety, które zmagają się z obfitymi krwawieniami menstruacyjnymi. Znaczna utrata krwi jest jedną z często wskazywanych przyczyn niedokrwistości.

Sposoby na podniesienie poziomu ferrytyny

Jeżeli w badaniach krwi wyszedł nam niedobór ferrytyny, problem ten należy omówić z lekarzem rodzinnym, który zaleci odpowiednią suplementację oraz dopasowany do naszych potrzeb sposób żywienia.

W codziennym jadłospisie powinny znaleźć się produkty zawierające spore dawki łatwo przyswajalnego żelaza hemowego pochodzenia zwierzęcego. Zalicza się do nich podroby (przede wszystkim wątróbkę), czerwone mięso i żółtka jaj, a także tłuste ryby morskie. Sporo żelaza znajdziemy również w roślinach strączkowych, pełnoziarnistych kaszach i suszonych owocach. Jeżeli zależy nam na dobrej przyswajalności, w skład każdego posiłku powinny wchodzić warzywa lub owoce bogate w witaminę C, która zwiększa przyswajalność żelaza. Jednocześnie warto ograniczyć produkty, takie jak: herbata, kawa, nabiał, produkty wysokobłonnikowe, które hamują wchłanianie tego pierwiastka.

Jeżeli dieta to za mało, lekarz rodzinnym zaleci stosowanie leków bądź suplementów diety zawierających odpowiednie dawki żelaza. Produkty te często łączone są z witaminą C dla poprawy wchłaniania żelaza.

_{Zdjęcie: pixabay.com}